KARAMANOĞLU MEHMET BEY

Tarihi kaynaklara göre Karaman aşireti, Oğuzların kalabalık aşiretlerindendir. Anadolu’ya geçişleri hakkında farklı görüşler vardır. En çok kabul gören görüşe göre; diğer Türk grupları gibi 13. yyda Moğolların önünden kaçarak Azerbaycan Şirvan şehri üzerinden Anadolu’ya girmişlerdir.  Karamanlı aşiretinin bir kısmı burada kalsa da 20.000 çadırlık kısmı Anadolu’ya geçmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti, Karamanlı aşiretini önce Ereğli taraflarına daha sonra dönemin sınır şehri Germanicopolis (Ermenek)’e yerleştirmiştir.

Karamanlı aşiretinin bilinen ilk beyi Nure Sofu’dur. Anadolu Selçuklu Devleti’nin güçlü ğu dönemlerde Nure Sofu kömürcülükle uğraşmış; çıkarılan kömürü Larende’ye satmıştır. Bununla beraber, bölgede yağma, baskın faaliyetlerine devam ederek özellikle Toroslarda hâkim Ermeni gücünü zayıflatmıştır. Nure Sofu hakkındaki bir diğer bilgi ise tarikat yolu ile Baba İlyas’a bağlılığıdır. 1237 Babai İsyanı’nda Nure Sofu, Türkmenler tarafında a katılmıştır.

Nure Sofu’nun ne öldüğü kesin olarak bilinememektedir. Nure Sofu’dan sonra beyliği, oğulları Bonsuz ve Karaman Bey yönetmeye başlamıştır. Karaman Bey döneminde Anadolu Selçuklular ile başlangıçta iyi ilişkiler kurulmuştur. Hatta Karaman Bey, Anadolu Selçuklu hanedanından bir kız ile evlenerek akrabalık da kurmuştur.

Antalya Denizli civarındaki Türkmen beylerinin Anadolu Selçuklu Devleti’nce öldürülmesi sonucu Karamanlılar ile Anadolu Selçuklu Devleti arasındaki iyi giden ilişkiler bozulmuştur. Karaman Bey 1261 yılında 20.000 kişilik ordu ile Konya üzerine yürüdü ise de başarılı olamamıştır. Diğer kardeşleri ile beraber öldürülmüştür.

Mehmet Bey Beyliğin Başında!

Bu tarihten sonra beyliğin başında Mehmet Bey görülmeye başlar. Karaman oğlu Mehmet Bey, yönetiminin ilk larından itibaren Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı tavır almıştır. Kendi gücünü artırmak için de Mısır merkezli Memluklu Devleti ile de iyi ilişkiler kurdu. Zaman da Memluklu Devleti’ni Anadolu’ya çağırarak Anadolu Selçuklu-Moğol gücünü kırmaya çalışmıştır. Bu dönem, Moğol baskısının Anadolu’da çok ağır ğu, Anadolu Selçuklu Devleti’nin etkisinin çok zayıf ğu dönemdir.

Meşhur Dil Fermanı ve Cimri Olayı!

Gözü pek ve pervasız bir kişiliğe sahip Mehmet Bey, Anadolu Selçuklu Devleti’nin payitahtına(başkentine) göz diker. 1277 yılında Menteşeoğulları ile Eşrefoğullarının da desteğini alarak 10.000 kişilik ordu ile Konya surlarının önüne geldi. Konya’nın ileri leri, Karamanoğlu Mehmet Bey’e bir müddet karşı koydu ise de şehri teslim etmek mecburiyetinde lar. Karamanoğlu Mehmet Bey’in ilk işi payitahta uygun birini oturtmak olmuştur. II. İzettin Keykavus’un Kırım’da bulunan oğullarından Siyavuş’un getirtilmesi uzun alacağından Cimri lakaplı düzmece Siyavuş diye biri tahta oturtulur. Mehmet Bey’in kendisi de vezir olur.

Bundan sonra Cimri lakaplı Siyavuş adına para bastırılır ve Konya halkından vergi toplanır. Ama hiç beklenmeyen bir şey daha yapılır. Karaman oğlu Mehmet Bey saf bir Türkmen ğu için Saray yazışmalarından ve protokol işlemlerinden hiç anlamaz. Bunun üzerine kendisinin de anlayabileceği şekilde Mehmet Bey Fermanı diye meşhur “Dil Fermanı”nı Konya sokaklarında okutur. Bu olay ğunda tarih, H 10 Zilhicce 675 M 13 Mayıs 1277’dir. Ferman ile ilgili en fazla bilgiyi aktaran İbn-i Bibi, Farsça yazdığı Selçukname adlı kitabında olayı şöyle açıklar:

“…. ü fermânhâ beher tarafı bi-da’vet ashâb-ı menâsıb-ı ü tarafdârân-ı memâliki ifâd gerdend ü karârhân nihadend ki hiç kes ba’de’l-yevm der dîvân  ü dergâh ü bârgâh ü meclis ü meydan cer zibân Turkî …”

Alıntının Türkçesi ise şöyledir:

“Her tarafa makam sahibi ve taraftarlarını çağırmak için ferman çıkardılar. “Bundan sonra hiç kimse divanda dergâhta, mecliste ve meydanlarda Türkçe ’den başka dil kullanmayacaktır. “diye karar çıkarttılar”

Bundan sonra birkaç gün işler iyi gitti. Karamanoğlu Mehmet Bey Cimri’nin durumunu güçlendirmek için Afyon tarafına maya gitti. Dönüşte Konya kapıları kendisine kapandığı için Ermenek’e çekildi.

Konya’ya Moğollar, Konya’da asayişi sağladıktan sonra Mehmet Bey’i bulmak üzere Larende’ye gelerek şehri yağmaladı. Devamında Mut ovasına inen Moğollar, öncü kuvveti ovaya saldılar. Orman içinde bekleyen Mehmet Bey’in ordusu, kendileri ile maya ordunun tamamının bu öncü kuvvet ğunu sanarak mevzilerinden çıktılar. Öncü kuvvet, Mehmet Bey’in ordusunun önünden kaçar gibi yaparak onları, asıl ordunun bulunduğu yere çekti. Burada yapılan ta Mehmet Bey ordusu kılıçtan geçirildi.

Savaş ortamında öldüğü belirlenen Mehmet Bey’in vücudu kellesinden koparıldı. Kellesi ibret-i alem için Ermenek bölgesindeki kalelerde gezdirildi.  Vücuduna saman drularak Konya sokaklarında bir hafta teşhir edildi. Bu olay tarihe H 17 Muharrem 676 M 21 Haziran 1277 olarak geçti.

Karamanoğlu Mehmet feci bir son ile ölse de tarihe altın harflerle geçti. 40 günlük iktidarında pek bir şey yapmadı. Ama bir dil fermanı ile ölümsüzleşti.

Dil fermanı 14. yyda tamamen Türkleşecek Anadolu’da Türkçe’den başka dil kullanılamayacağının habercisi . Nitekim Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılması sonrası Anadolu’da kurulan tüm beylikler ve özellikle Osmanlı Beyliği, devlet işlerinde Türkçe’yi kullanmayı kendilerine prensip haline getirdiler.(Kaynak KARTAP)