Karaman’da her yıl 10 – 13 Mayıs’ta kutlanan Türk Dil Bayramı ve Yunus Emre’yi anma etkinlikleri dün Cuma namazı öncesinde Aktekke Camii’nde okunan Mevlit’le başladı. 4 gün boyunca devam edecek olan kutlamalar kapsamında sportif faaliyetler, kültür ve sanat sergileri, panel ve konferanslar gibi daha birçok alanda etkinlik yapılacak.
Peki 747 yıldır kutladığımız Türk Dil Bayramı neden Karaman’a mal edilerek yine Karaman’da kutlanıyor. Bu tarihsel durum ve kültürel hakikat Anadolu’yu ileri fikirleri ve düşünceleriyle, eserleri ve sanatlarıyla aydınlatanlar arasında 13. Yüyıl’da Türkçe’yi resmi dil olarak ferman eden, Anadolu’da Türk birliğinin koruyucusu Karamanoğlu Mehmed Bey’e kadar uzanıyor. İşte o meşhur fermanın dillerden dillere dolaşmasına sebep olan o olaylar zincirinden tarihi kesitler…
Malazgirt Zaferi’nden sonra, Anadolu’da yepyeni bir devlet kuran Selçuklu Türkleri, Ortaasya’dan birlikte getirdikleri Oğuz Boylarını, bölge bölge Anadolu’ya yerleştirmişler, Anadolu’nun kısa sürede Türkleşmesini sağlamışlardı. Bunlar arasında, onüçüncü yüzyılın başlarında İçel bölgesinde Uç Beyi olarak yerleştirilen Salur Türk oymağı da vardı. Salur oymağını Nure Sofî oğlu Kerimüddin Karaman ediyor, bu yüzden bu oymağa Karamanlılar deniyordu.
Onüçüncü yüzyılın ortalarında Selçuklu Devleti, dış etkenler, özellikle Moğol akınları yüzünden güçsüz kalmış, Selçuklu tahtı, Anadolu’da kökleşen Türk birliğini koruyamaz olmuş, saray taht kavgalarıyla bir bunalım içine düşmüştü. O günlerde, Toros dağlarının eteklerindeki Türkmenleri bir altında toplaya ak, Ermenek, Mut ve Silifke’yi ellerinde bulunduran Karamanlılar, Karamanoğlu Mehmed Bey’in başa geçmesiyle yeniden güçlenmişler, Larende adıyla tanınan Karaman şehrini de ele geçirerek (Karamanoğlu) adıyla müstakil bir devlet kurmuşlardı. Mehmed Bey, bununla de yetinmek istemiyor, Selçuklu tahtını meşru yollardan elde ederek, Anadolu’yu tek bir altında toplamayı, Türk birliğini yeniden kurmayı tasarlıyordu. Bu düşüncedeyken 1277 yılında eline bir fırsat geçti. Selçuklu Sultanı Üçüncü Gıyaseddin Keyhüsrev, Mısır Kölemenleri ile başkent Konya’dan ayrılmış, ordusuyla birlikte Güneydoğu’ya hareket etmişti. Konya Sarayı bomboştu. Bir emir, vekil olarak oturuyordu.
MEHMET BEY KONYA’YI ALDI
Karamanoğlu bu fırsatı değerlendirmekte gecikmedi. Kendisinin Sultan îzzeddin Keykâvus’un oğlu olduğunu iddia eden Cimri adlı bir adam yıllardan beri Türkmenler arasında dolaşır dururdu. Onu buldurdu. Ordusunun başına geçerek 13 Mayıs 1277 günü Konya üzerine yürüdü. Konyalılara şu haberi iletti:
-Sultan îzzeddin’in oğlu Siyavuş benimle birliktir. Babasının tahtına oturacaktır. Zorluk gösterilmeden kapılar açılsın…
Haber ulaştığı halde Konya kapıları bu uydurma şehzadeye açılmadı. Bunun üzerine Mehmed Bey, Konya’yı zorla almış, Cimri’yi Selçuklu tahtına oturtmuştu. Aslında Cimri bir semboldü, tüm güç Mehmed Bey’in elindeydi.
Karamanoğlu Mehmed Bey, saray törelerine göre yeni sultan adına para bastırıp, hutbe okuttuktan sonra o gün ilk iş olarak şu fermanı çıkartarak davullar dövdürttü:
“Bugünden sonra, divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda, Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır”
FERMAN DALGA DALGA YAYILDI
Ferman dalga dalga, şehirlerden kasabalara, kasabalardan köylere, köylerden göçebe çadırlarına yayılıyor, Türkçeden başka dil bilmeyen, Türkçeden başka dili anlamayan Anadolu Türkleri, o güne dek, özellikle büyük şehirlerdeki okumuşların hor gördüğü öz dillerinin bayramını yapıyordu. Türkçe bu fermanla, resmen devlet dili olarak ilân edilmişti.
Her ne kadar, Karamanoğlu Mehmed Bey’in Selçuklu tahtına Cimri’y i oturtması, kendisinin bu tahta vâris olması çok sürmemişse de olay Anadolu’da yeni bir uyanışın kaynağı olmuş, Türk dilinin Anadolu’daki durumu güçlenmiş, Türklük şuuru aydınlık kafalardaki taze bir ülküyle tutuşmuştur.
TÜRK DİLİNİN MEŞALESİ ANADOLU’YU AYDINLATTI
Karamanoğlu Mehmed Bey’in açtığı çığır, Türk dilinin meşalesi, kısa sürede Anadolu’yu aydınlatmaya başlamış başta Yunus Emre olmak üzere, Âşık Paşa, Gülşehri gibi tanınmış Türk ozanları şiirlerini özbeöz kendi dilleriyle katıksız Türkçe ile söylemiş, Türkçe yazmıştır.
Siyasî bir olay biçiminde gelişen Karamanoğlu Mehmed Bey ayaklanması Türk kültür tarihinin önemli bir dönemi olmuş onun çektiği bayrakla Türk dili, bir kez daha varlığını duyurmuştur. Bugün Karaman’da onun büstünü taşıyan anıtı üzerinde iri harflerle fermanı yazılıdır:
“Bugünden sonra, divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda, Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır”
Fermanın altında bir tarih: 13 Mayıs 1277.
KUTLAMALAR KAPSAMINDA KARAMAN’DA NELER YAPILACAK
Karaman’da her yıl, Türkçenin resmî dil oluşunun yıldönümleri törenlerle kutlanır. Dil Bayramı yapılır. Bu törenlerde Karamanoğlu Mehmed Bey’in tarihî kişiliği üzerinde de durularak, onun Türk kültür tarihindeki seçkin yeri belirtilir. Yunus’tan, Karacaoğlan’dan şiirler okunur. Bu yılki kutlamalar ise dün başlayıp bugün, Pazar ve Pazartesi günü yapılacak olan etkinliklerle devam edecek.
Bugünden itibaren Pazartesi gününe kadar Karaman’daki Türk Dil Bayramı ve Yunus Emre’yi anma etkinlikleri kapsamında yapılacak olanlar Karaman Valili, Karaman Belediye Başkanlığı ve Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi tarafından şöyle planlandı:
11 MAYIS CUMARTESİ
10:00 Resim Sergisi – Gazi Kültür Merkezi
10:00 Bocce İl Birinciliği Müsabakaları 1. Gün – Karaman Bocce Sahası
10:00 Bisiklet İl Birinciliği Müsabakaları – Vali Hakkı Teke Ormanı
10:00 İller Arası Judo Turnuvası – Karaman Merkez Spor Salonu
15:00 Karaman Ezgisi kitap tanıtımı – Hatuniye Medresesi
20:00 Modern Folk Topluluğu Konseri – Lütfi Elvan Fuar ve Kongre Merkezi
21:00 Yazlık Sinema – KMÜ Amfi Tiyatro
12 MAYIS PAZAR
08:00 Türk Dili Doğa Yürüyüşü – Vali Hakkı Teke Ormanı
10:00 Bocce İl Birinciliği Müsabakaları 2. Gün – Karaman Bocce Sahası
14:00 “Yunus Bir Söz Söylemiş, Hiçbir Söze Benzemez” Oyunu – KMÜ 15 Temmuz Konferans Salonu
16:30 “Kadın Masalları” Tiyatro Gösterimi – Piri Reis Kültür Merkezi
18:00 Türk Yıldızları Uçuş Gösteresi – Türk Dünya Kültür Parkı
20:30 Burçe Karaca Piyano Resitali – Lütfi Elvan Fuar kongre Merkezi
13 MAYIS PAZARTESİ
10:00 Türk Dili Hoşgörü Yürüyüşü – Tren Garından Aktekke Meydanı – Atarürk Parkı (Protokol)
11:00 Çelenk Koyma Töreni – Atatürk Parkı (Protokol)
11:00 Fotoğraf Sergisi – Hatuniye Medresesi
13:30 “En Güzel Vitrin yarışması ödül töreni” KMÜ Şehit Ömer Halisdemir Konferans Salonu
14:00 Panel “Dünya Dili Türkçe” – KMÜ Şehit Ömer Halisdemir Konferans Salonu
15:00 Okçuluk Gösterimi – KMÜ Okçuluk Atış Alanı
18:00 “Yunusça” Şiir Dinletisi – Piri Reis Kültür Merkezi
21:00 fener Alayı – Yunus Emre Cami – İsmet Paşa Cd – Akteke Meydanı
21:30 Polis Bandosu Orkestrası – Aktekke Meydanı
Yorumlar
Kalan Karakter: