Karadağ'ın zirvesinde kayıp bir tarih

Karaman’ın Kılbasan köyü yönündeki Karadağ’ın Başdağ tepesinde, Anadolu'nun kadim dönemlerine ışık tutan benzersiz bir tarihi alan bulunuyor.

Başdağ, kuzey-güney doğrultusunda iki tepe, bu tepelerin arasındaki bir düzlük ve krater çukurundan oluşuyor. Bölgedeki kalıntılar, Roma ve Bizans dönemlerine tarihleniyor.

Başdağ'ın kuzey tepesinde yer alan kale, Kılbasan ve Mahalaç yönlerini kontrol edecek şekilde konumlandırılmış. İri kesme taşlarla örülen kalenin kuzeyde iki, doğuda bir olmak üzere toplam üç burcu bulunuyor. Burçlar yuvarlak ve çokgen planlı olarak inşa edilmiş. Kale duvarlarına bitişik koğuşlar ve iç avluda büyük bir sarnıç kalıntısı da günümüze ulaşmış durumda.

Güney tepe üzerinde ise daha kaba işçilikle yapılmış, düzensiz planlı bir şato yer alıyor. İki zirve arasındaki düzlükte ise kare planlı, ortada avlusu ve yanlarda yedişer koğuşu bulunan büyük bir yapı harabesi bulunuyor. Bu mimari düzenlemeler, Başdağ'ın yalnızca savunma amaçlı değil, aynı zamanda ciddi bir askeri yaşam alanı olarak kullanıldığını gösteriyor.

Krater çukurunun içinde yer alan ve elips planlı bir forma sahip olan Roma Havuzu ise bölgenin en dikkat çekici yapılarından biri. Kesme taşlarla çevrili olan bu havuz, yağmur ve kar sularını toplamak için yapılmış. Önündeki küçük kare havuz bir denge tankı görevi görürken, toplanan su yeraltı kanallarıyla sol çarprazdaki eski manastıra yönlendirilmiş. Bu gelişmiş su mühendisliği sistemi, Roma dönemi altyapısının bölgedeki etkileyici örneklerinden biri.

Başdağ yapılarının büyük çoğunluğu Bizans döneminden daha eski dönemlere tarihlendiriliyor. Alan, yalnızca Başdağ ile sınırlı kalmayıp Karadağ'ın diğer zirvelerinde de izler taşıyor. Örneğin, Kızıldağ zirvesinde küçük bir şapel ve manastır kalıntıları, Çet Dağı'nda ise dört payeli kapalı Yunan haçı planlı bir kilise ve zirvede serbest Latin haçı planlı bir şapel kalıntısı bulunuyor. Bu yapılar, bölgenin Hristiyanlık tarihi açısından da önemli bir merkez olduğunu gösteriyor.

Bugün Başdağ’a Karaman merkeze yaklaşık 17 kilometre mesafedeki Kılbasan köyü kum ocakları mevkiinden ulaşılabiliyor. Arazi araçlarıyla Roma Havuzu’na kadar çıkmak mümkün. Meşe ormanları arasında yapılan orta zorlukta bir tırmanışla zirveye ulaşılabiliyor.

Ne yazık ki, Başdağ’daki tarihi yapılar günümüzde ciddi bir tahribata maruz kalıyor. Koruma ve restorasyon çalışmaları yapılmazsa, bu eşsiz tarihî mirasın büyük kısmı gelecek nesillere aktarılamadan yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.