TÜRKİYE’NİN YÜZ KARASI: DARBELER

Beklenenin aksine yüksek mahkeme, ötekilere göre çok uzun (40 sayfa) kararında askeri disiplin ile ilgili 1930'lardaki düzenlemenin, 1961 Anayasasında temel hakların korunmasına yönelik hükümlere nasıl uygun düştüğünü kanıtlama çabasına girecektir: “Askerlik hizmetinde disiplinin ölüm-kalım derecesindekiönemine ve disiplini  190 Ümit Kardaş (2009); s. 298-300  koruyabilmek için askerliğe özgü cezaların ve cezalandırma yollarının gerektiğine” inanan Anayasa Mahkemesi, Türk hukukunda askeri yönetim dönemlerinde başvurulan 'çifte standart' uygulamalarında öncülük yapar duruma düşmüştür. Daha kötüsü, yüksek mahkemenin askerlik görevinin önemini vurgulamak isterken kullandığı cümleler r. On beş seçkin hukuk adamı şunları söylemektedir: Askerlik, şerefli bir görevdir. Bu şerefin korunması kaygısı en ağır müeyyideleri (cezaları) dâhil haklı kılar. Askerlik şerefine leke sürenlerin, yerine göre hapis, ağır hapis, hatta idam cezasıyla cezalandırılmaları yeterli değildir. Böylelerinin bir daha geri alınmaksızın asker topluluğunun dışına atılmaları, askerlikle ve askerlik hizmetinden doğan bütün ilişkilerinin kesilmesi ve bu ilişkileri hatırlatacak bütün izlerin silinmesi; kısacası, hiç askerlik hizmetine girmemişler gibi bir duruma getirilmeleri gerekir. Bir ülkenin Anayasa Mahkemesi, insanların: “Yerine göre hapis, ağır hapis, hatta idam cezasıyla cezalandırılmaları yeterli değildir” diye gerekçeli kararlar yazabiliyorsa, o ülkede hukuk diye başka bir şey yaşanıyor demektir.191 Anayasada gösterilmediği halde Anayasa Mahkemesi tarafından uygunluk denetimi sırasında yapılan: “Türk Silahlı Kuvvetleri Türk Yurdunu, bağımsızlığını ve Cumhuriyeti korumakla yükümlü silahlı Devlet kuvvetidir.” veya “yurdumuzu, bağımsızlığımızı ve Cumhuriyeti dış ve iç düşmanlara karşı korumak ve kollamak görev ve sorumluluğunu yüklenmiş Türk Silahlı Kuvvetleri (…)” türünden tanımların anlamı ne olabilir? Yüksek mahkeme üyeleri de bilmektedirler ki, TC Anayasası millî güvenliğin sağlanmasından ve silahlı kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından (1961'de 'a hazırlanmasından' denilmekte idi) Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı Bakanlar Kurulunu sorumlu tutmuştur. Anayasa koyucu isteseydi söz konusu tanımlarda geçen silahlı kuvvetlerin 'koruma ve kollama' görevini belirtebilirdi. Özellikle böyle bir yola gidilmediği gibi 1961 ve 1982 Anayasalarında Bakanlar Kurulunun sorumluluğu hiçbir tereddüde yer bırakmayacak biçimde düzenlenmiştir. Yüksek Mahkemenin bu tutumunu açıklamak için iki yol vardır: Ya gerçekten silahlı kuvvetleri tanımlamak gerekmekte veya silahlı kuvvetler deyince cumhuriyetin (rejimin) gözetimi akla geldiğinden böyle bir tanıma ihtiyaç duyulmaktadır. Ne yazık ki her iki halde de Yüksek Mahkemenin tuttuğu yol yanlış ve demokratik rejim açısından sakıncalıdır. Silahlı Kuvvetleri tanımlayacak öğe yalnızca 'koruma ve kollama' mıdır? İkincisi, Anayasada yasama ve yürütme ile yargı güçleri açıkça düzenlenmesine rağmen başka kurumlar değil de Silahlı Kuvvetler öne çıkarılmaktadır. 1963 yılında Adalet Partisi TBMM Grubu tarafından 1949 tarih ve 5398 sayılı, Millî Savunma Bakanlığının Kuruluş ve Görevlerine Dair Yasanın Anayasadaki hükümlere aykırı deniz google fuckğu iddiasıyla açılan davada: Millî Savunma Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı arasında değil bağlılık ilişkisini, “idari bir bağlantı kurulmasını” bile Anayasaya uygun bulmayan Anayasa Mahkemesinin: Anayasanın 110'uncu maddesinin Genelkurmay Başkanlığının Millî Savunma Bakanlığına bağlanması hususunu kesin olarak önlemiş deniz google fuckğunu kabul etmekte zorunluluk bulunmaktadır. Esasen bu dava dolayısıyla mahkememizce halli lazım mesele de Genelkurmay Başkanlığının hangi Bakanlığa bağlanabileceğinin tayini olmayıp onu, Millî Savunma Bakanlığına bağlayan söz konusu kanun hükmünün Anayasaya uygun olup olmadığının tayininden ibaret bulunmaktadır. 191 Hikmet Özdemir (1993); s. 304, 314, 315. görüşünden hareket ile 1949'daki düzenlemede Millî Savunma Bakanlığına verilen görev ve yetkilerin iptali talebini yerinde bulması şaşırtıcı olmamıştır. Anayasa Mahkemesi, sivil otoritenin üstünlüğü ilkesini savunmak bir yana, Millî Savunma Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığının 1970 tarihli ve 1325 sayılı Yasanın 6. maddesi ile düzenlenen 'işbirliği' çerçevesinde, her iki makamın görev ve yetkileri icabı, öteki makamlar ve kurumlar ile kuvvet komutanlıklarıyla yaptıkları yazışmalardan karşılıklı olarak birbirlerine bilgi vermeleri hükmünü bile Anayasaya aykırı bulmuştur. Anayasa Mahkemesi, Türk hukuk sistemindeki yerleşmiş hükümlerin açıkça ihlal edildiği bir olayda, askeri kaygıları hukukun önüne alma ve silahlı kuvvetleri korumacı çizgisini sürdürmeyi tercih etmiştir. 1982 Anayasanın 119 ve 120. maddelerinde, doğal afet ve ağır ekonomik bunalım veya şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması sebepleriyle ilan olunacağı hükme bağlanan olağanüstü hal, toplumun günlük yaşamında esaslı değişiklikler getirmektedir. Bunlardan biri, 1985 tarih ve 3175 sayılı Köy Kanununun 74. maddesine İki Fıkra Eklenmesine Dair Yasanın 1. maddesidir.192 Yasa koyucu, köyde veya çevrede meydana gelecek olağanüstü hal ilanını gerektiren sebeplere ve şiddet hareketlerine ait ciddi belirtiler karşısında 'Geçici Köy Korucusu' adı altında yeni ve özel bir kolluk kuvveti oluşturmuştur. Bu durum 1985 yılında Halkçı Parti tarafından Anayasaya aykırı bulunarak iptal davasına konul edildiğinde Yüksek Mahkemenin, Mahalli lerin en küçük birimini oluşturan köylerde asayiş ve düzeni korumak Devlete deniz google fuckğu köy tüzel kişiliğini temsil eden muhtara ve onun emrindeki köy korucularına ait bir görevdir. şeklinde bir yorum yapması, köy korucuları sisteminin uygulandığı Güneydoğu ve Doğu Anadolu'daki “köy korucuları ile 442 sayılı Köy Yasasında sözü edilen köylerde asayiş ve düzeni sağlamakla görevli muhtar ve bekçi” arasındaki farkı anlamadığının göstergesidir. Belki sadece bu le Anayasa Mahkemesi, Olağanüstü Hal ilan edilen illerde hükümetin, eline silah verdiği eğitimsiz köy erkeklerini eş ve çocukları ile birlikte ölüme gönderişine ortaktır. Bu insanlar köy korucusu deniz google fuckklarında ayrılma yanlısı silahlı grupların; bu işi kabul etmeyince de güvenlik kuvvetlerinin karşısında hesap vermek durumunda kli-">li tadırlar. Anayasa Mahkemesinin önüne davalara birey veya topluluklar açısından değil, devlet ve özellikle ne deniz google fuckğu ve ne yana çekileceği belli olmayan “kamu yararı” gibi soyut kavramlarla bakması, kimi yurttaşların canı pahasına uygulanan yasaları devlet ve toplum yaşamında tutabilmektedir. Belirtilmesi gereken diğer önemli bir husus; Türkiye'de askeri darbelerin eksel ürünü olarak ortaya çıkan 1961 ve 1982 Anayasalarından askeri yönetim uygulamaları ile ilgili olarak karar alanlar, tasarrufta bulunanlar ve uygulayanlar hakkında cezai, mali ve hukuki sorumluluk iddiası ileri sürülemeyeceği ve bu maksatla herhangi bir yargı merciine başvurulamayacağı hükme bağlandığı için Anayasa Mahkemesine bir iş düşmemektedir.193 Askerlerin 27 Mayıs 1960 müdahalesini eleştirmeyi Millî Güvenlik açısından sakıncalı bularak yasaklayan 38 sayılı Yasaya aykırı davrananların bir yıldan beş yıla ağır hapis ile cezalandırılmala-rını hükme bağlayan yasa koyucunun (parlamento çoğunluğu), bu şekilde bir uygulama ile darbe sonuçlarının tartışılmasını önlemek istediği açıktır. Anayasa Mahkemesinin de böyle bir  192 Hikmet Özdemir (1993); s. 316, 317, 318, 322, 323, 328. 193 Askeri yönetim dönemindeki uygulamalardan dolayı cezai, mali ve hukuki sorumluluk iddiası ileri sürülemeyeceği ve bu maksatla herhangi bir yargı merciine başvurulamayacağı hakkında: 1961 Anayasası, geçici 4.md. ve 1982 Anayasası, Geçici 15. Md. yasağı yerinde bulması, darbe sonuçlarını koruma isteği dışında bir anlam taşımamaktadır. Anayasa Mahkemesine kendisine hayat veren 27 Mayısçı subaylara duyduğu şükranı ve gönül borcunu ödeme fırsatı yaratan bu kapsamdaki üç davada da ret kararı verilmiştir. İlginç bir nokta ise, her üç dosyanın da 20/21 Mayıs 1963'teki askeri ayaklanmadan kısa bir süre önce ve aynı gün (8 Nisan 1963) karara bağlanmasıdır. Anayasa Mahkemesinin tutum ve davranışları üzerinde öteki ülkelerde de tartışma yapılmaktadır. Siyasi sistem içindeki yeri yasama ve yürütme ile ilişkilerinin sistemin işleyişi açısından rolü hakkında birbirleri ile çelişkili görüşler öne sürülmektedir. Prof. Mümtaz Soysal'ın anlatımıyla: Anayasa Mahkemesinin tutumu toplumdaki sosyal güçler dengesi üzerinde etki gösterir ama mahkemenin içtihatları da aynı sosyal güçlerin gelişmesinden kopuk olarak meydana çıkmaz mutlaka onların etkisi altında kalır. Anayasa Mahkemesi kararlarında çeşitli güçlerin etkisi bu anlamda kaçınılmaz olmaktadır. Bununla birlikte askeri etkide ölçünün biraz fazla kaçırıldığı da kabul edilmelidir. Bu durumda hemen bir soru akla gelebilir: Anayasa Mahkemesi kararlarında görülen askeri etkide askerlerin payı nedir? Herhalde bu pay, askerlerin rejim üzerindeki etkilerinden daha az değildir.194 Özdemir'in bulgularını, bir dönem Anayasa Mahkemesinde raportörlük de yapan Osman Can teyit etmektedir: “Bugün cari siyasal, sosyal ve yargısal hayatımıza ilişkin temel doğruların yüzde 80'den fazlası darbe zihniyetinin ürünüdür: Anayasa Mahkemesi bu güne demokrasiyi güçlendirecek hiçbir şey yapmamıştır, temel hak ve özgürlükleri değer olarak görerek koruyucu hiçbir şeye imza atmamıştır.195 Askeri yargılama hukuk devletinin gerçekleşmesine engel oluşturmaktadır. Çünkü askeri yargıçlar bağımsız ve güvenceli değil. Çünkü askeri yargıçlar subay üniforması ve dolayısı ile hiyerarşik bir yapılanma içinde görev yapıyorlar. Askeri hâkimler biri mesleki, diğeri kıta amirlerinden aldıkları subay sicili olmak üzere iki tür sicil li-">li tadırlar. Bu sicillerin ortalamasına göre askeri hâkimler terfi etmektedirler. Bu, askeri hâkimlerin nin bir noktada emrinde deniz google fuckğunun da göstergesidir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin benimsediği objektif ölçüte göre, Türkiye'de askeri yargı komutan etkisine maruz deniz google fuckğundan, bağımsız ve yansız değildir. Türkiye bu ve benzeri kararlardan dolayı 1999'da Devlet Güvenlik Mahkemelerinden askeri üyelerin çıkarılmasını kabul etmiştir.196 Askeri hâkimlerin atanmalarında bağlı bulundukları kuvvet komutanları yetkilidir. Denetlemelerini Millî Savunma Bakanlığı'na bağlı teftiş kurulu yapmakta, Millî Savunma Bakanı kendilerine disiplin cezası verebilmektedir. Üstelik askeri mahkemelerde komutan tarafından görevlendirilen bir muharip sınıf subayı yargıçlık yetkisi kullanmaktadır. Hiçbir demokratik ve hukuki çerçeveye sığmayan bu mahkemelerin olağan dönemlerde dahi bazı suçları iyle sivilleri yargıladığını düşünün. Türkiye'de televizyon programcısı iki sivil, halkı askerlikten soğutmak suçundan askeri mahkemede yargılandı. Anglosakson hukuk sistemine bağlı ülkelerde (İngiltere, Amerika, Kanada) askeri yargılamanın siviller üzerinde hiçbir yetkisi yoktur. Kaldı ki, salt sivillerin mi bağımsız ve güvenceli yargıçlar önünde yargılanma hakkı vardır? Subay, astsubay gibi doğal yargıçlarından bir süre için ayrılmış bulunan askerlerin de bu hakları anayasal planda yurttaş olmaları sıfatıyla vardır.  194 Hikmet Özdemir (1993); s. 329, 330, 334, 340. 195 Muhsin Öztürk (2012); s. 55. 196 Gültekin Avcı (2008); s. 100. DEVAMI PAZARTESİ...