Türkiye'de çevre alanında 2025 böyle geçti

BİRİZ ÖZBAKIR - Türkiye, 2025'te iklim diplomasisinden plastikle mücadeleye, kutup araştırmalarından su yönetimi yatırımlarına kadar çevre alanında yoğun bir gündem yaşarken, yılın en kritik başlıkları arasında COP31'e ev sahipliği, Ulusal Katkı Beyanı, Çevre Haftası, 9. Ulusal Antarktika Bilim Seferi, Sıfır Atık çalışmaları ve tek kullanımlık plastiklere yönelik yeni yol haritası öne çıktı.   AA muhabirlerinin derlediği bilgilere göre, Türkiye'de 2025'te çevre alanındaki önemli gelişmeler şöyle: - COP31 ev sahipliği ve başkanlığı Türkiye'de Bu yılın son çeyreğinde yürütülen Birlemiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 30. Taraflar Konferansı (COP30) müzakereleri sonucunda, Türkiye'nin 2026'da COP31'e ev sahipliği ve dönem başkanlığı yapacağı ilan edildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi sırasında Türkiye'nin 2026 Kasım ayında COP31'e ev sahipliği yapacağını duyurdu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan da konuyla ilgili sosyal medya paylaşımında, COP31'in Türkiye için bir gurur vesilesi olduğunu belirterek, ülkenin çevre bilincindeki kararlılığının uluslararası alanda karşılık bulduğunu ifade etti. - Ulusal Katkı Beyanı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Brezilya'da düzenlen COP30'da Türkiye'nin yeni iklim hedeflerini açıklayarak, 2035'te emisyonların 643 milyon tona düşürülmesinin planlandığını bildirdi. Yenilenen Ulusal Katkı Beyanı (NDC) kapsamında, 2030 için öngörülen 695 milyon tonluk emisyon seviyesinin daha da aşağı çekilmesi hedeflendi. - Çevre Haftası, 81 ilde renkli etkinliklerle kutlandı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda "Plastik Kirliliği ile Mücadele" teması ve "Çevrene İyi Bak" sloganıyla 81 ilde Çevre Haftası etkinlikleri düzenlendi. - Küresel çevre hareketi "Sıfır Atık" 8 yaşında Emine Erdoğan'ın himayelerinde 2017'de başlatılarak küresel bir çevre hareketine dönüşen Sıfır Atık, 8. yılında "8 Milyar İnsan İçin" sloganıyla devam ederken, Türkiye bu süreçte 74,5 milyon ton geri dönüştürülebilir atığı ekonomiye kazandırarak enerji, su, petrol, sera gazı salımı ve depolama alanı kullanımında büyük tasarruf sağladı. Öte yandan "Sıfır Atık Mavi" kapsamında 585 bin ton deniz çöpü temizlendi, Depozito Yönetim Sistemi hızla yaygınlaşarak günlük 50 bin ambalajın toplanmasına ulaştı, BM tarafından 30 Mart "Uluslararası Sıfır Atık Günü" ilan edildi, Emine Erdoğan'ın başkanlığında "BM Sıfır Atık Danışma Kurulu" kuruldu ve 114 ülkeden 15 binden fazla kişinin imzaladığı Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı'nın yanı sıra G20 kararları ve uluslararası işbirlikleriyle proje dünya çapında etkisini artırarak çok sayıda uluslararası ödülle taçlandı. - Türk bilim insanları dünyanın geleceği için Antarktika'da çözümler aradı Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü koordinasyonunda düzenlenen 9. Ulusal Antarktika Bilim Seferi yapıldı. Türkiye'nin bilimsel araştırma kampının bulunduğu Horseshoe Adası üzerinde aralarında misafir yabancı araştırmacıların da bulunduğu 20 kişilik ekip, bu yıl yürüttükleri 19 farklı projeyle insanlığın geleceğine dair sorulara Antarktika'da yanıt aradı. - Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı 2026 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na göre, 2019'da başlayan ücretli plastik poşet uygulamasıyla bugüne kadar 2,6 milyon ton plastik atığın oluşumu engellendi ve yaklaşık 20 milyar lira tasarruf sağlandı. Sıfır Atık Projesi kapsamında 2017-2025 yıllarında 205 bin bina ve yerleşkede sistem kurulurken, 25 milyon kişiye eğitim verildi. Programda, geri kazanım oranının 2035'te yüzde 60'a çıkarılması hedeflendi. - İstanbul Deklarasyonu BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu 4. Resmi Toplantısı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi ve Danışma Kurulu Başkanı Emine Erdoğan başkanlığında gerçekleştirildi. Sıfır Atık Vakfı tarafından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, BM Çevre Programı (UNEP) ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (BM-Habitat) işbirliğiyle "Sıfır Atık Hareketi: İnsan, Mekan, Dönüşüm" temasıyla düzenlenen Uluslararası Sıfır Atık Forumu kapsamında yapılan toplantıya, Danışma Kurulu üyelerinin yanı sıra Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Sıfır Atık Vakfı Başkanı Samed Ağırbaş ve BM yetkilileri de katıldı. Sıfır Atık Forumu sonucu oluşturulan İstanbul Deklarasyonu'nda, BM Genel Kurulu'nun kararı doğrultusunda "2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi"ni ilerletmeyi ve sıfır atık girişimlerinin küresel ölçekte yaygınlaşmasının hedeflendiği belirtildi. - Tek kullanımlık plastikler ve deniz çöpleriyle mücadelede yol haritası Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 22 kamu kurum ve kuruluşu kapsayacak, 44 eylemin yer aldığı, "Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası"nı eylül ayında yayımlandı. Tek kullanımlık plastiklerin kullanımının azaltılması, deniz çöplerinin kaynağında önlenmesi ve mikroplastik kirliliğine yönelik yeni izleme, denetim ve azaltım adımlarını içeren çalışma, geniş bir paydaş grubunu kapsayan uygulama planıyla 2025 sonrası için çevresel yükün azaltılmasını hedefliyor. Kısa vadede tek kullanımlık plastiklerde kısıtlama ve yasaklama, gıda kaplarında tüketimin azaltılması ve geri dönüştürülmüş ham madde kullanımının yaygınlaştırılması hedeflenirken, uzun vadede yeşil alternatiflerin teşvik edilmesi, mikroplastik içeren bazı kozmetik ürünlerin yasaklanması ve arıtma tesislerinde mikroplastik ölçümünün zorunlu hale getirilmesi planlanıyor. - İklim kanunu Türkiye'nin ilk İklim Kanunu, TBMM Genel Kurulunda 2 Temmuz'da kabul edilerek yasalaştı ve Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadeleyi amaçlayan Kanun, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, izin ve denetim ile bunlara ilişkin yasal ve kurumsal çerçevenin usul ve esaslarını kapsıyor. - Emine Erdoğan, BM Genel Kurulu'ndaki "Uluslararası Sıfır Atık Günü" Özel Etkinliği'nde konuştu Birleşmiş Milletler (BM) Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu Başkanı Emine Erdoğan, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in de katılımıyla BM Genel Kurulu'nda Türkiye'nin BM Daimi Temsilciliği, Sıfır Atık Vakfı, BM Çevre Programı ve BM-Habitat tarafından "Moda ve Tekstilde Sıfır Atığa Doğru" temasıyla düzenlenen 30 Mart "Uluslararası Sıfır Atık Günü" Özel Etkinliği'nde katılımcılara hitap etti. New York'taki "Sıfır Atık Mavi-Damla Damla Sergisi"nin açılışı Emine Erdoğan ile Bakan Kurum tarafından yapıldı. Suyun önemini vurgulayan eserler sergilendi, Türkiye'nin göl ve deniz ekosistemlerini koruma çalışmaları tanıtıldı. Burada Avustralya İklim Değişikliği ve Enerji Bakanı Chris Bowen tarafından "Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı" imzalandı. - Kutup Bölgeleri Koordinasyon Kurulu ilk toplantısını yaptı Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır başkanlığında gerçekleştirilen Kutup Bölgeleri Koordinasyon Kurulunun ilk toplantısı, Türkiye'nin Antarktika ve Arktik'teki bilimsel faaliyetlerinin kurumsal çerçevesinin güçlendirildiğini gösterdi. Kacır, Türkiye'nin bugüne kadar 9 ulusal Antarktika ve 5 ulusal Arktik seferi gerçekleştirdiğini, 100'lerce araştırmacının görev aldığı bu seferlerde 100'den fazla projenin yürütüldüğünü belirtti. - Emisyon ticaret sistemi Türkiye'nin ulusal emisyon ticaret sistemi (ETS) için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının yürüttüğü çalışmalar kapsamında 2025'te devreye girmesi planlanan sistemin çerçevesi netleşti. ETS ile sanayi, enerji ve ulaştırma gibi yüksek emisyonlu sektörlerde sera gazı salımlarının sınırlandırılması, işletmelere tahsis edilen emisyon kotalarının piyasa koşullarında alınıp satılabilmesi ve düşük karbonlu üretime geçişin teşvik edilmesi hedefleniyor. - Ulusal Atık Yönetimi Stratejisi ve Planı Türkiye'nin 2025-2035 yıllarını kapsayan 10 yıllık "Ulusal Atık Yönetimi Stratejisi ve Planı" hazırlandı. Plan, düzensiz döküm sahalarına atık kabulünün 2028'de sona erdirilmesini, 2031'den itibaren ambalaj atıklarının yüzde 70'inin kaynağında ayrı toplanmasını ve 2035'e kadar belediye atıklarının en az yüzde 60'ının geri kazanılmasını hedefliyor. Plan, ülkenin atık yönetiminde uluslararası standartlarla uyumlu, sürdürülebilir ve güçlü bir sistem oluşturmasını amaçlıyor. - Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı "Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı" Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile Resmi Gazete'de yayımlandı. Ambalajdan tekstile 7 sektörü kapsayan planla, döngüsel dönüşüm sürecinde atık maliyetlerinin azaltılması, ekonomiye yıllık 350 milyar liraya kadar katkı sağlanması ve 100 binden fazla yeni istihdam oluşturulması hedefleniyor. Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda Yeşil Mutabakat Eylem Planı kapsamında hazırlanan plan, 400 bin firmayı ilgilendiren ambalaj, batarya ve araç, inşaat ve binalar, elektronik ve bilgi-iletişim teknolojileri, gıda ve biyokütle, plastik ve tekstil sektörlerinde 6 stratejik hedef doğrultusunda 53 eylemin hayata geçirilmesini öngörüyor. Eylem planıyla 2053 Net Sıfır Emisyon hedefine katkı sağlaması amaçlanırken, Sıfır Atık ve endüstriyel simbiyoz uygulamalarının yaygınlaştırılması, sektörlere özel teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi, Yeşil Taksonomi ile çevreci yatırımların yönlendirilmesi ve döngüsel ekonominin ölçülebilir şekilde izlenmesi hedeflenirken, atık yönetimi ve denetim altyapısı için her yıl 110-180 milyar lira kaynak ayrılacağı bildirildi. - Orman yangınları Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre, bu yıl 3 bin 216 orman yangını, 4 bin 273 orman dışı alan yangını meydana geldi. Bu yangınlarda toplam 81 bin 500 hektar alan zarar gördü.