NURE SOFİ

Nure Sofi kimdir? Bir Karamanlı için Nure Sofi ne anlam ifade eder? Maalesef ortalamanın üstü Karamanlı bile Nure Sofi hakkında fikir yürütecek bilgiye sahip değildir. Kendisi hakkındaki çok az bilgi, okuyucular için burada sunulacaktır. Asıl adı Nureddin Bey’dir. Karaman Bey’in babası, Mehmet Bey’in dedesidir. Karamanoğlu hanedanının altıncı kuşağındandır. Babai tarikatına girince sufi (sofu) adını almıştır. Nure Sofi, Nure Sofu, NureSufi, Nureddin Sofu, Nureddin Begolarak da adlandırılmıştır. Karamanname’ye göre Karamanlılar, Anadolu’ya gelmezden önce Amu Irmağı yakınlarında Balkan Dağları’nda yaşıyordu. Burada şekavet (eşkıyalık) üzere geçimlerini sürdürmüştür.Moğol istilası sonrası yurtlarını terkederek Azerbaycan Şirvan taraflarına gelmiştir. Bir kısmı burada kalmıştır. Büyük çoğunluğu Anadolu’ya geçmiştir. Alaeddin Keykubad I, Karaman aşiretini, o sınır boyu Ermenek bölgesine yerleştirmiştir. (1228) Bundan sonra Nure Sofi tarih sahnesine çıkar. İbn-i Bibi onu, “Kamereddin (Ermenek) ilinde yaşayan ve Larende’ye kömür taşıyan bir kişi” olarak tanıtır. Babasının adı Sadeddin Nure Sofi’nin hayatında dönüm noktası, Baba İlyas Horasanî’nintarikatına girmesidir. Baba İlyas, Nure Sofi’yi aşiretinin başına şeyh yapmıştır. Babai Tarikatı’na girince kendisine ayrıca “sufi/sofi” denilmeye başlanmıştır. Bu tarikatın yayılması için çalışan Nure Sofi, Kösedağ Savaşı’nda Baba İlyas’a destek vermiştir. Bu ın Türkmenlerin mağlubiyeti üzerine bitmesi üzerineNure Sofi Babailerin önemli isimlerinden Muhlis Baba/Paşa ile tekrar Ermenek’e dönmüştür. Muhlis Paşa, Nure Sofu’nun büyük oğlu Karaman Bey’e iltifat ederek ona da şeyhlik makamı vermiştir. Karaman Bey, şeyhlik makamından da aldığı güçle kısa bir süre sonra Karaman Beyliği’ni kurmuştur. (1256) Bu aradaNure Sofi ise Babai şeyhi olarak gazaya çıkmaktadır. Ereğli, Silifke taraflarına seferler düzenlemiş ve oraları almıştır. Nure Sofu’nun ne ve nasıl öldüğüne dair bilgi yoktur. Mezarı, Mersin’in Mut İlçesi’ne bağlı Sinanlı Köyü Değirmenlik Yaylası’ndadır. Karamanoğullarının şeceresi: 1. Kalhan 2.Şirvan Han 3.Alparslan 4.İbrahim Bey 5.Sadeddin Bey 6.Nureddin Bey (Nure Sofi) 7. Karaman Bey 8. Mehmet Bey I 9. Mahmut Bey 10. İbrahim Bey I 11.Fahrettin Ahmet 12.Şemseddin Bey 13. Seyfeddin Süleyman 14.Alaaddin Bey 15.Mehmet Bey II 16. İbrahim Bey II 17. Pir Ahmet Bey Karamanname’deNuresofi’yebirçok hikaye vardır. Bunlardan iki adetini okuyucular için orijinal dilinde paylaşmayı uygun gördük! 1-Karamanoğullarının Şeceresi: Rûm, Yunân, Şâm, Ermeni, Mağrib cümle toplanmıştı. Adâlet, siyâset, şikâr, iş konuşurlardı. Yâricânî şöyle rivâyet eyler ki Kâlhânoğulları’ndanŞirvân Hân neslinden Oğuz tâifesi Oğuz beglerindenSa’âdeddin derler bir beg var idi. Şirvân vilâyetinden gelüb çıkmış idi. Çok kabile idi. On bin oba idi. Konar göçer idi. Yazın Sivas’daKayseriyye yaylakları idi. Kış diyâr-ı ‘Acem’e giderler idi. Bunlara Oğuz tâifesi derler idi. Ekseriyâ Ermeni kâşr ile ceng ederler idi. BeglerineSa’âdeddin, karındaşına İmâdeddin derler bir bahâdıryigit idi. Oğlu var idi, Nûreddin derler idi. Türkmântâifesini bunlar, onlar-bile konar göçer idi. Türkmântâifesininbeğine Hayreddin derler idi. Bir yıl bahârın, egerTürkmâneger Oğuz yaylakaçıkdılar. Sa’adeddinvefâtidübNûreddinbeg eylediler. Türkmânbegi Hayreddin eydürNûreddin’e: – Ey NûreddinBeg! Konubgöçmekden usandık. BâriHerakle (Ereğli) kal’asınıkâşr elinden alub mekân edinsek . Oğuz begleri bu sözü ma’kul gördüler. EgerTürkmân, egerOğuz !tâifesi bir yere cem’ olubNûreddin(i) serdâr eylediler ki ânın sözüne kimesne muhalefet eylemeyeler. İmâdeddin ve Hayreddin, NûreddinBegekethüdâ eylediler. On bin kılıc, yarar atlı yayak er cem’ eylediler. Heraklekal’asının üstüne yürüdiler. Ez-in-cânib, Heraklekâşrleri kıssayı duyub bir yere cem’ lar. Beglerinin adına Kısun derlerdi. Cümle kâşrdemüre gark olub taşra çıkdı, hâzır baş lar. Bu cânibdenNûreddin, Oğuz Türkmânbeglerin dört bölük eyledi. Turğud ve Bayburt begleri pusuda kodu. Kayı begiMirzâ’yı bir mıkdâr ‘asker ile ilerü gönderdi. Kendüsüİmâdeddin ve Hayreddin ile yâbyâbkal’acânibinedolaşdılar. Kosun, kâfirler ile kal’adançıkub yürüdü. Kayı begi ile MirzâBeg mukabil erişüb cenge başladılar. Tîğsadâsından kulaklar dutuldu. Cenggitdikceziyâde . Kosun, katı bahâdır kâfir idi. Sultân ‘Alâüddin bir kaç kere ‘asker çekübKosun’u tutmağa kaadir olmadı. ElhâsıKosun, iki bin ‘asker ile Türkmân ‘askerin sıyub kovmağa başladı. Turğud ve Bayburt begleri dört bin Oğuz ‘askeri ile pusudan çıkubKosun’un ardın aldılar. Kayı begi! MirzâBeg, anlar dahi önden yürüdü. Kal’a tarafından NûreddinBeg yürüdü. Kâfir ‘askerin ortaya alubcengedüb üç gün muhkem cengetdiler. Dört bin er toprağa düşdü. Yüz bin belâ ile Kosun’ututdular. Kâfiri kırdılar. Kal’ayagelübhâhnâhâhkal’ayı aldılar. İçinde kâfirleri taşra sürüb kendiler evler yapubma’mûredüb bağlar bakçalar eylediler. Dört yıl sâkin lar. Amma KosunimânagelübMüselmân . TurğudBege kızın verdi. Her ceng ve gazâda bunlar ile bile-segirtdi. Bir niçe bunun üzerine geçüb Sivas yaylakların zabt eylediler. 2-Karaman Bey’in Doğumu: Râvieydür: Sultan ‘Alâüddin’inSivas’dameger hutbesi okunurmuş. Meger Hacı Bahâdır, cümle Kürdü başına cem’ edüb baş çeküb hutbeyi nâmına okutmuş imiş. Sultana ‘âsi olmuş. Sultan dahi ‘asker çeküb cenge gelmek üzere iken haber geldi ki Oğuz begleri Sivas’ı Hacı Bahâdır elinden almışlar deyü. Sultan ‘Alâüddinsafâ eyledi. Bir mektubKayseriyyeBegiCa’fer’e gönderdi. Ca’fermektûbualub ‘izzetle sultâna okuyuverdi. Demiş ki, sen ki Kayseriyyebegisin. Hacı Bahâddin elinden Sivas’ı alubzabt eden ne kimsedir? Yoklayubbilüb bu cânibebildüresindemiş. HemânCa’ferBeg, sultân ağzından bir mektûbyazub karı ndaşı ‘Ali Bege gönderdi. ‘Ali Beg dahi ‘azmedüb Sivas’a geldi. Râvieydür: Nûreddin ol gün megerTurğud ve Bayburt ve Kayı BegiMirzâ ve Eşref ve ‘İmâdeddin ve Hacı Bahâddin ve Menteşa’yı ve Kosun ve Hayreddin ve cümle Oğuz ve Türkmân ve Kürdbeglerin cem’ edübmusâhabetedüb otururlar idi. Bir kimesne içeri girüb ki: – Kayseriyyebeginin karındaşı geldi. Sultânmektûb göndermiş . Nûreddineydür: – İstikbâl edün, . Cümle beglerkarşuçıkub muhkem ri’âyet eylediler. Alubiçerügötürdiler. ‘Ali Beg dahi mektûbuaçubokuyubmefhûmun bildiler. Nûreddineydür: – Ey ‘Ali Beg! Biz sultâna ‘âsîdegiliz. Her nice buyurursa cân baş üzere . ‘Ali Bege muhabbet-nâmeler verüb ‘Ali BegmektûbualubKayseriyye’ye geldi. Andan sonra Konya’ya Ca’fer kendi mektûblarıalubsultânagelüb sundu. Alub vezirler mektûbuokuyubmefhûmu bildiler. Demiş ki, Hân oğlu hânım, Gelincân Hân oğluyum. Vilâyetimiz düşmen tâlân eyledi. Cümle kabilemi alub Rum’a çıkdım. Sâir kulların gibi ben dahi kulunum..Ricâm r ki sâye-i himmetinde hoş geçem, demiş. Sultâna hoş gelübCa’ferBegeeydür: – Var, alub bunda gel, . Ca’ferBegsultânın iki veziriyle Sivas’a gelüb cümle Oğuz beglerinalubKayseriyye’ye geldi. Bir kaç gün oturub andan kalkub Konya’ya geldi. Bir sahrâya kondular. Ertesi divânolub (sultân) yigirmi dört vezir iki yüz pehlivânla tahta geçüb hükümete başladı. Ca’ferBeg, Oğuz beglerindenNûreddinBegialubdivâna girdi. Nûreddinâyini erkânı seyr eyledi. Sultân gördü ki bir mehîbbegdir ki gözler görmüş değil. Begenüb hürmet eyleyübhil’at gey(dir)di. Elhâsıl kırk gün oturub andan sonra bir gün destûr diledi. Sultân, tabl ‘alem vekılıckuşatdı. Andan sonra KayseriyyeBegiCa’ferBeg ile Kayseriyye’ye geldiler. Bir ay koyuvermeyübCa’ferBegin bir mahbûbe kız karı ndaşı var idi. NûreddinBegeverüb Sivas’a gönderdi. Râvieydür: Ca’ferBeg Moğol beglerinden idi. Elhâsıl Nûreddin kızı alub Sivas’a geldi. Bir zamân zevk safâ eylediler. Bir oğlu vücûda geldi. Adını Karaman kodular. Beş yıl Sivas’dasâkin . Kaynaklar: Şikari, Karamanname, 2005 Şehabettin Tekindağ, “Karamanlılar”, İA, IV, s. 317, İstanbul Faruk Sümer, “Karamanoğulları”, TDV DİA, Ankara 2001, c. XXIV, s. 454-460   Yusuf Yıldırım   Eğitimci Arşivci Yazar(KARTAP)