Karaman’ın yüksek potansiyeli ‘Gastronomi’

Karaman için gastronomi önemli bir değer ve yüksek bir potansiyel olarak önümüze çıkıyor. Karaman bu konuda yine adından söz ettirmeye devam ediyor.  Yediğiniz yiyecekler aslında sizin ve içinde yaşadığınız toplumun kim olduğunuzu söylüyor.  İnsanlık tarihinde yemek yaşamsal gereksinimlerden biri olarak kabul edilmektedir. Yemek insanoğlunun en yaşamsal dürtülerinden biridir. Tıpkı barınma, giyinme gibi ihtiyaçlar hiyerarşisinin en tepesinde yemek ihtiyacı bulunmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde yemek ve insan ilişkisi değişim göstermiştir. Yemek ve kültür ilişkisi farklı coğrafyalarda, farklı iklimlerde değişiklik göstermektedir. İnsanlığın yemek ile kurduğu ilişki de zaman içerisinde değişime uğramıştır. Tarihsel, toplumsal, çevresel etmenler yemeğin ve dolayısıyla beslenme biçimlerinin de değişmesine neden olmuştur. Gerek antropolojik, gerekse sosyolojik açıdan yemek yalnızca fiziksel bir ihtiyacın karşılanması ile sınırlı bir anlama sahip değildir. Sosyolojik ve antropolojik açıdan yemek kültürel, simgesel değer ve anlam taşıyan önemli bir kültürel süreçtir. Diyebilirim ki  SOSYOLOJİK OLARAK ‘YEDİĞİMİZ ŞEYİZ’ Beslenme, fizyolojik ihtiyacın çok üstünde birtakım olaylar karmaşasını da beraberinde barınmaktadır. Zorunluluğun dışında sosyolojik, psikolojik, ekonomik, siyasi, kültürel gibi birçok farklı alanlarla da iç içe ve sürekli ilişki halindedir.  Günümüzde beslenme, gıdaya erişim, hızla değişen ve benzeşen yemek kültürleri pek çok açıdan yaşamsal önem kazanmıştır. Gıdanın sürdürülebilir üretimi, gıda güvenliği, gıdaya erişim, yetersiz beslenme ve açlık gibi küresel ölçekte karşımıza çıkan sorunlar oldukça önem kazanmıştır. Gıdanın tedarik edilmesi sürecinden, dağıtılması sürecine, gıda etrafındaki iş bölümünden, aile içinde ve toplum içinde dayanışma imkânları sunan yemek ritüellerine (Ferguson ve Zukin, 1995: 193-194) kadar geniş bir yelpazede çalışmalar ortaya konmaktadır.  İnsanlık tarihinde hiç olmadığı kadar gıda üretimi endüstriyel bir biçimde gerçekleşmektedir. Endüstriyel gıda üretiminin çevresel ve insan sağlığı üzerindeki etkileri tartışma konusudur. Bu tartışma hızla artan insan nüfusunun temel beslenme ihtiyacının endüstriyel olanaklarla daha ucuza sağlanması mı yoksa daha ekolojik, geleneksel yöntemlerle sağlanması mı şeklinde bazı soruların ve ikilemlerin gündeme gelmesine neden olmaktadır. Çünkü endüstriyel olarak üretilen gıdanın insan sağlığı üzerindeki etkileri tartışılmaktadır. Bir yandan endüstriyel gıda üretiminin dünya üzerindeki eşitsiz, yetersiz beslenmeyi, yoksulluk, açlık gibi sorunları ortadan kaldırmadığı düşünülmektedir. Genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) tartışmaları, insan sağlığını tehdit edici birtakım maddelerin gıda üretiminde kullanılması gibi sorunlar da bu ikilem çerçevesinde değerlendirilmektedir. Tüm bu sorunlar aslında gıda ve beslenme sosyolojisinin anlaması, üzerine kafa yorması gereken yaşamsal önemde sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır.  YÖRESEL LEZZETLER Yöresel lezzetler, bağlı oldukları kültürün önemli bir parçası olması sebebiyle ve bölgenin uzun yıllar süregelen sosyolojik yapısı ve toplumun genetik yapısını da etkilemiştir. Bu sebeple yöresel tatlardan yola çıkarak o toplumun kültürel yapısı hakkında da fikir sahibi olabiliriz. Bundan dolayıdır ki yöresel lezzetlerin kültür turizmi içinde de çok önemli bir rolü vardır. Aynı durumu yaşadığımız Şehir Karaman içinde önemli bir faktördür. Yöresel lezzetlerin turizm ürünü olarak kullanılması, ülkelerin yerel kültürel miraslarını korumakta ve evrensel hale getirmektedir. Böylece bahsedilen turizm ürününe ait destinasyon, turistlerin seyahat planlarında yer alabilmektedir. Ayrıca yöresel lezzetler bölge ekonomisine de katkı sağlayacaktır. KARAMAN DA GASTRONOMİ  Gastronomi; tüm yiyecek ve içecek çeşitlerinin üretimini, hazırlanışını, sunumunu ve tüketimini oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra gıdaların mikrobiyolojisini ve fizyolojisini, toplumdaki bireylerin beslenme ve beslenme alışkanlıklarını, yatkınlıklarını, bunların sunulduğu işletmelerin yönetimini ve zaman içerisinde meydana gelebilecek atıkların güvenli bir biçimde yok edilmesini içeren tüm kural, norm ve süreçlerden oluşan bir kavramdır (Özbay, 2017). Bilindiği üzere gastronomi kavramı birçok bilim alanıyla ilişkilidir. Bu nedenle yemek ve kültür kavramını birleştiren gastronomi, turizm pazarlamasında avantaj sağlayarak yeni bir turizm alanının gelişmesine izin vermektedir. Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu, Karamanoğlu ve Osmanlı uygarlıklarının izleri olan ve 10.000 yıllık bir tarihe tanıklık yapmış Karaman şüphesiz bu birikimini Gastronomi olarak da korumuştur. Karaman’ın sosyolojik yapısı, insan tipi ve genetiği, coğrafi yapısı vb. birçok konuda yüzyıllardır süregelen bir birikimi yansıtan ve Turizm açısından da önemli bir potansiyeli olan Gastronomi faktörünü son yıllarda yapılan bazı çalışmalar hem ortaya çıkartmış hem de bundan sonra yapılacak olan faaliyetlerinde temelini atmıştır. Bu konuda yapılan ilk çalışma Halil İbrahim İncekara’nın Karaman yemek tariflerini derlediği kitap olmuştur. Kitap 2007 yılında Karaman İl Kültür Müdürlüğü tarafından yayınlanmıştır.  İkinci kitap ise Murat Ay tarafından hazırlanmış Anı Bisküvi Kültür yayınları olarak basılmıştır. Karaman Ticaret odası tarafından 2015 yılında yapılan proje Karaman Gastronomisinin sınırları aşmasında ilk adım olarak nitelendirilebilir. Proje bünyesinde Karaman yemekleri uzman aşçılar tarafından hem Karaman’da mevcut lokantaların ustalarına hem de halktan katılan kursiyerlere eğitim programları düzenlenmiş ve proje finalinde de ulusal basın temsilcilerine tadım etkinliği yapılmıştır.  Bu proje sonrasında birçok ulusal yayın organı Karaman’ın Gastronomi değerlerinden bahsetmiştir ve geniş yankı uyandırmıştır. Karaman Mutfağının araştırılması ve tanıtımı noktasında Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi de boş durmamış, çok güzel çalışmalara imza atmıştır. Bunlardan bir tanesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu tarafından “Karaman Yöresel Yemek Yarışması” olmuştur. KMÜ mutfağında Ali Şen başkanlığında gerçekleşen yarışmaya yaklaşık 35 yarışmacı katılmış, Karaman Mutfağına son derece katkı sağlayacak olan kazanımlar elde edilmiştir. 2021yılında ilk önce Karaman Belediyesinin daha sonra da Duru Bulgur A.Ş’nin yayınladığı Rıza Durunun hazırladığı ‘Gelenekten Aşeneye Karaman Mutfağı’ adlı eser adeta bir dönüm noktası olmuş Karaman Gastronomisi hakkında yeniden ses getirmeyi başarmıştır. Bu kitapta sadece yemek tarifleri değil, Karaman da gastronominin tarihsel ve sosyolojik süreci, fotoğraflar ve bilimsel olarak analiz edilmiş her yemeğe ait besin değerlerinin de olması sayesinde kaynak kitap olarak literatüre geçmiştir. Yayınlandığı günden sonra tekrar medyanın da ilgisini çekmiş ve bazı yayınlara tekrar vesile olmuştur. Türkiye’de gastronomi dünyasına yön veren isimler (Elvan Uysal Bottoni, Sahrap Soysal, Gizem Şahin, Yaşagül Ekinci, Mehmet Yalçın, Müge Akgün) köşelerinde Karaman Yemeklerinden bahsetmişlerdir. Yine 2021 yılında birçok KARTAP’ın yayınladığı ‘Sevdamız Karaman Kitabında ise Gastronomi konseyinde bu işe gönül vermiş bir ekip ‘Gastro Karaman’ başlığıyla çalıştay düzenlemiş ve sonuçlarını bu kitapta yayınlamıştır. Türkiye’nin en çok izlenen televizyon programlarından biri olan ve ünlü Şefler Somer Sivrioğlu, Mehmet Yalçınkaya ve Danilo Zanna’nın sunuculuğunu yaptığı Masterchef Türkiye’nin Karaman bölümü, Karaman belediyesi, Bifa Bisküvi ve Duru Bulgur destekleriyle 2021yılında yayınlandı. Bu program halk tarafından da ilgiyle karşılandı ve destek gördü. Devamında da birçok Tv Programı Gastronomi konusunda programlar yapmaya devam etti. Yukarıda bahsedilen bütün süreçlerden sonra anlıyoruz ki Karaman için Gastronomi önemli bir değer ve yüksek bir potansiyel. Umuyorum ki Karaman bu konuda yine adından söz ettirmeye devam edecek. Bu konuda yapılan bütün çalışmalara şahsım adına teşekkür eder çalışmaların devamını beklerim.