YUNUS EMRE'NİN HOCASI TAPTUK EMRE !

Hacı Bektaş-ı Veli'nin halefine Yunus 40 yıl odun taşıdı.

Taptuk Emre, Horasanlıdır. Moğol istilaları döneminde Anadolu'ya gelmiştir. 1210-1215 yılları arasında doğduğu sanılmaktadır. Hacı Bektaş-ı Veli’nin halefidir. Söylenceye göre Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre’yi yetiştirme işini Taptuk Emre’ye bırakır. Taptuk Emre dergâhına kırk yıl odun taşıyan derviş Yunus; bu dergâhın yetiştirdiği en büyük ozan olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de Tapduk isminde iki tane yerleşme yeri vardır. Bunlardan biri Edirne’nin Havsa ilçesine bağlı bir köydür diğerinin ise Hacı Bektaş’a yakın olması tesadüf değildir. Yunus Emre’nin yanında kırk yıl çile drduğu Taptuk Emrenin mezarı Aksaray İli’nin Ekecik Dağı yakınlarında bulunan Taptuk Köyü’nde bulunmaktadır. Taptuk Köyü, Aksaray’ın 20 km. kuzeyin r. Tapduk Sultan’ın burada yatmasından ve vaktiyle onun tasarrufu altında ğundan dolayı, bu ismi almıştır.

Osmanlı arşiv kayıtlarında yer alan birçok belgede Derviş Tapduk’un mekânının burada ğuna dair bilgiler mevcuttur. Arşiv kayıtlarında Tapduk Emre ile ilgili belgelerin çoğunda Tapduk Emre ve türbesi Aksaray ili Eyübeli (Ortaköy) ilçesi Oflagu (Tapduk) Köyü’nde gösterilmektedir. Bu kayıtlar 1500’lü yıllara inmektedir. Bu durum Yunus Emre’nin yaşadığı bölgeye dair ciddi sonuçlar ortaya koymaktadır. Bu belgelerin ışığında Yunus Emre’nin hocası Tapduk Emre’nin, bugün Aksaray merkez ilçeye bağlı Tapduk Köyü’nde medfun ğu bariz bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu bölge içerisinde Hacıbektaş-i Veli’nin türbesinin de bulunduğu nazarı dikkate alındığında, Yunus Emre’nin makamının Aksaray’da ğu aşikârdır.

Tapduk sözcüğü, İslamiyet öncesi Türk topluluklarında da var bir isimdir. Tapduk, Türk ve Altay mitolojisinde yer alan söylencesel kahramandır. Tapdık (Taptık, Taptuk) da denir. Kötücül varlıkları temizlemek için gökten yere indiğine inanılan efsane kahramanıdır. Pek çok görüşe göre Yunus Emre’nin şeyhi Tapduk Emre’nin adının buradan geliyor olması muhtemeldir. Hatta bazı araştırmacılar tarafından, Tapduk Emre'nin tarihsel bir kişilik olmadığı, bu eski efsane kahramanının Yunus Emre'nin yaşam öyküsüne halk kültürü ve toplumsal bellek tarafından uyarlandığı öne sürülmektedir. Celal Beydili'ne göre Tapduk isminin anlamı "tesadüfen bulunmuş" (Azerice "tapmak" sözcüğü bulmak manasına gelir)demektir ve ilahi bir güç tarafından gönderilerek bulunan çocuk motifiyle bağlantılıdır. Emre sözcüğünün ise İmre kavramı ile bağlantılı ğu kabul edilmektedir. Amramak/Emremek/İmremek âşık olmak demektir ve Emre kelimesi de âşık manası taşır.

Tapduk Emre, kesin olmamakla beraber 1200 ile 1300’lü yıllar arasında günümüzde Aksaray olarak adlandırılan İç Anadolu bölgesinde yaşamıştır. Tapduk Emre, Hacı Bektaş Veli, Mevlâna ile aynı çağda yaşamıştır. Tapduk Emre ile ilgili bilgiler kça azdır. Hâlbuki Tapduk Emre, Yunus Emre’nin hocasıdır. Yunus Emre gibi bir ulu şahsiyeti yetiştirmiştir. Bu manada o, dergâh sahibi bir pir, rehber ve mürşittir. Büyük ihtimalle Yunus Emre gelişen olmasa da, o başka aydınlatıcılar, gönül erenleri yetiştirmiştir. Tapduk Emre, Hacı Bektaş Veli ile aynı çağda yaşamış ve o Ulu Hünkâr ile ilişkiler geliştirmiştir. Rum erenleri, Hacı Bektaş Veli’ye giderken Emre’ye “haydi sen de le gel”, ler. Emre, çok güçlü bir erdi. “Dost divanında erenlere nasip veren Hacı Bektaş adında bir er görmedik”, ve Hacı Bektaş’a gitmedi. Emre’nin sözünü Hünkâr’a ilettiler. Hünkâr, Sulucakarahöyük’te Kadıncık Ana’nın evine yerleşince, çeşitli bölgelerden muhipler, müritler ıhtırılmaya başlandı. Bu arada Hünkâr, Saru İsmail’i gönderip Emre’yi çağırttı. Emre yanına gelince Hacı Bektaş, “siz, dost divanında erenlere nasip veren Hacı Bektaş adında bir kimse görmedik demişsiniz, siz o nasip veren elin bir nişanesi/işareti ğunu da bilir misiniz?”, diye sordu. Emre, “o divanda bir yeşil perde vardı, onun ardından bir el çıktı, bize nasip verdi. O elin avucunda güzel, yeşil bir ben vardı, şimdi bile görsem tanırım”, . Bunun üzerine Hacı Bektaş elini açtı. Emre, Hacı Bektaş’ın avucunda o güzelim yeşil beni görür görmez üç kez “tapduk Hünkârım”, . Bundan sonrada adı, Tapduk Emre . Emre başındaki tacı çıkarıp Hünkâr’a teslim etti. Hünkâr, tacını tekbirleyip giydirdi. O da izin alıp makamına döndü. Tapduk Emre bir Anadolu erenidir. Ehlibeyt öğretisiyle onlarca derviş yetiştirmiştir. Bunlar arasında ünü günümüze ve düşünceleri ile bütün insanlığı kucaklayan Yunus Emre de vardır.

Şiirlerinden öğrendiğimize göre Yunus, gezdiği yerlerde Tapduk Emre’nin tasavvufi görüşünü anlatmıştır:

‘’Varduğumuz illere, şol safa gönüllere

  Halka Tapduk mânâsın saçtık elhamdülillah’’

‘’ Taptuğun tapusuna, kul k kapısına. Yunus miskin çiğ idik, piştik elhamdülillah…’’

Yunus ve Tapduk Emre

Çiftçilikle geçinen Yunus bir yıl kıtlık olunca iyice yoksullaşır. Birçok keramet ve inayetlerini duyduğu Hacı Bektaş Veli'den yardım istemeyi düşünen yoksul adam, sığırının üstüne bir miktar alıç koyup, dergâha gitmiş. Pirin ayağına yüz sürerek hediyesini vermiş bir miktar buğday istemiş. Hacı Bektaş Veli ona lütufla muamele ederek, birkaç gün dergâhta misafir etmiş. Yoksul adamın geri dönmek için acele ettiğini gören dervişler, Hacı Bektaş Veli'ye onun acelesini anlatmışlar. Hacı Bektaş Veli de yoksul köylüyü huzuruna çağırıp sormuş:

- Buğday mı istersin, yoksa erenler himmeti mi istersin?

- Buğday istiyorum efendim.

- Buğday yerine nefes versek olmaz mı?

- Olmaz.

- İstersen bana getirdiğin alıcın her tanesine bir nefes edeyim!..

- Olmaz.

- İsterse her çekirdek sayısına bir nefes edeyim!..

Yoksul adam buğdayda ısrar ediyormuş.

- İstersen her çekirdek başına on nefes edeyim!..

Yoksul adam yine buğdayda ısrar edince, Hacı Bektaş'ın emriyle götürebileceği buğday verilmiş.

Sevine ine bir çuval buğdayı alıp dergâhtan uzaklaşan yoksul köylü, yolda giderken düşünmeye

başlamış ve kendi kendine demiş ki:

- Bu insan, büyük insan olmasa bana bir çuval buğday vermezdi. Bir çuval buğday böyle bir insandan

daha mı değerli?

Yaptığı kusurun büyüklüğünü anlayıp pişman yoksul köylü, hemen geri dönerek kusurunu itiraf

etmiş:

- Pirim, ben çok büyük bir bir kusur işledim. Sizden çok özür diliyorum. Bu buğdayı geri verip, sizden

nefes istiyorum.

Bunun üzerine Hacı Bektaş Veli demiş ki:

- Evladım, senin nasibin Taptuk Emre tarafında verilecek. Senin kilidini Taptuk Emre'ye verdik, onun

dergâhına git.

Bu cevabı alır almaz, hemen Taptuk Emre dergâhına giden yoksul köylü, kendisini Yunus Emre yapacak manevi eğitimine başlamış.

Taptuk Emre dergâhında her derviş bir iş görürmüş. Kimi toprakta, kimi işlikte çalışırken, kimi duvar örer, kimi de aş pişirirmiş. Dergâha yeni Yunus'a da odun taşıma işini vermişler. Dergâhının ocağına özene bezene kırk yıl odun taşıyan Yunus'un, her getirdiği odun da dümdüzmüş. Öbür dervişler sormuşlar:

- Ey Yunus, senin getirdiğin odunların hepsi dümdüz, bunun sebebi nedir?

Yunus demiş ki:

- Taptuk Emre dergâhına odunu eğrisi bile giremez!..

Taptuk Emre güzel saz çalarmış ve Yunus ona sazı için bağlanmış. Yunus uzun süre tekkeye hizmet etmiş, sonunda bıkmış ve kaçmış. Yolda erenlerden yedi kişiye rastlamış, yoldaş olmuşlar. Her akşam erenlerden biri içinden geçirdiği bir ermiş adına Tanrıya dua ediyor hemen bir sofra geliyormuş ortaya. Sıra Yunus'a geldiği akşam o da demiş ki:

- Yarabbi, bunlar hangi kulun adına dua ettilerse, ben de onun adına yalvarıyorum sana, ne olur utandırma beni!..

Yunus'un duası biter bitmez, iki sofra birden gelmiş. Erenler şaşırıp sormuşlar:

- Ey Yunus, kimin adına dua ettin?

Yunus bu soruya şu yanıtı vermiş:

- Önce siz söyleyin.

Erenler hep bir ağızdan demişler ki:

- Taptuk'un dervişlerinden Yunus diye biri var, biz onun adına dua ettik.

Yunus bunu duyar duymaz hiçbir şey söylemeden dergâha geri dönmüş ve Taptuk Emre'nin karısı Anabacı'ya sığınmış:

- Anabacı, dergâhtan kaçmakla büyük bir kusur işledim. Şimdi pişman olup geri döndüm. Ne olur şeyhime söyleyin; beni affetsin!..

Anabacı demiş ki:

- Yarın sabah tekkenin eşiğine yat. Taptuk abdest li-">li için dışarı çıkarken ayağı sana takılır. Gözleri iyi görmediği için bana: "Kim bu eşikte yatan?" diye sorar ben de "Yunus", derim. "Hangi Yunus?" derse çekil git, başka bir tekke ara kendine, başının çaresine bak. Ama "Yunus mu?" derse anla ki gönlünden çıkarmamış, hala iyor seni. O kapan ayaklarına, "Bağışla suçumu" de.

Yunus, Anabacı'nın ğini yapıp, kapının eşiğine yatmış, ertesi sabah olmuş. Ayağı Yunus'a takılan Taptuk, Anabacı'ya sormuş:

- Kim bu eşikte yatan?

Anabacı cevap vermiş:

- Yunus.

-Bizim Yunus mu?Bunun üzerine

Yunus, Taptuk'un ayaklarına kapanmış ve incinden ağlamış.