Geleneksel Türk Evi: Tartan Konağı

KMÜ Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Levent Kasap'ın 'Karaman'da Bir Geleneksel Türk Evi: Tartan Konağı' adlı çalışması dergipark.org.tr'de yayınlandı.

Karaman İl Merkezinde yer alan Tartan Konak’ı 1810 yılında Tartanzade Hacı Ahmet Efendi tarafından yapılmıştır. Dönem itibari ile şehre gelen misafirlere ev sahipliği yaparak ihtiyaçlarını karşılayan konak, 200 yılı aşkın yapısı ile Anadolu Türk Ev Mimarisi’nin güzel örneklerindendir. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi (KMÜ) Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Levent Kasap da bu yapıyı mimari açıdan ele alan Karaman’da Bir Geleneksel Türk Evi: Tartan Konağı adlı çalışmasını kaleme aldı.
Tuğba Levent Kasap’ın Tartan Konağı’na ilişkin kaleme aldığı o çalışmanı sonuç kısmını sizlere aktarıyoruz:
“Geleneksel Türk Evleri bulunduğu bölgenin coğrafik yapısından ve sosyo-ekonomik yapısından önemli derecede etkilenmektedir. Yapının şekillenmesindeki en önemli etkenlerden biri ekonomik olanaklardır.
Varlıklı kişilerin evleri genellikle iki katlı olarak inşa edilmektedir. Tartan evi de Karaman’da ticaretle uğraşan varlıklı Hacı Ahmet Tartan tarafından kalabalık ailesi için sekiz odalı olarak yaptırılmıştır. Tartan Evi yapım tekniği ve taş, kerpiç gibi malzemelerin kullanımından dolayı, konumlandığı İç (orta) Anadolu Bölgesinin coğrafi ve iklimsel özelliklerini göstermektedir. Aynı zamanda bu iklim koşulları evin orta sofalı olarak inşa edilmesine etken olmuştur. Sofanın yanlarında odalar arasına eyvanlar yerleştirilmiş ve ailenin ortak zaman geçirebileceği oturma alanları oluşturulmuştur. Aynı zamanda bu eyvanlardan sofanın havalanması ve ışık alması sağlanmıştır. Zemin katta düzenlenen dört odada birinci kattaki odalardan farklı olarak ocak ve yunmalık alanlarının bulunduğu görülmektedir. Bu farklılık genel yaşam ve ortak zaman geçirilen odaların zemin katta çözümlendiği, özel yaşam alanlarının ise birinci katta konumlandığı sonucunu doğurmaktadır. Bu çözümleme ile gelen misafirlerin de zemin katta ağırlandığını söylemek olasıdır.

TİPİK BİR OSMANLI EVİ

Giriş kapısının tam karşısında yer alan merdiven ile, iki koldan orta sahanlığa ve sahanlıktan tek bir kolla birinci kata ulaşılmaktadır. Birinci katta ilk dikkat çeken alan sofanın sekizgen formlu kubbe tavanıdır. Tavanın her bir bölmesinde farklı bir olay ya da mekan resmedilmiştir. Bu resimler Tartan Evi’nin resimli bir Türk Evi özelliği gösterdiğini ve dönemin olaylarının bu evin kullanıcılarını etkilediğini ortaya koymaktadır. Kubbenin tavanında kullanılan sarı, kırmızı, yeşil gri tonları ise Osmanlı Dönemi’nde yapılan tavan süslemelerinin renk özelliklerini taşımaktadır. Hem odalardaki- tavan süslemelerinin yoğunluğu, hem de birinci katta sofanın üzerindeki tavan süslemelerinin yoğunluğu ve bu alanlarda kullanılan renkler, Tartan Konağı’nın tipik bir Osmanlı Dönemi Türk Evi olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Odalar tipik olarak seki altı ve seki üstü bölümlerinden oluşmaktadır. Seki altı bölümünde dolap, yüklük ve raf bölümleri ahşap malzeme ile oluşturulmuştur. Odalarda insan ölçüleri esas alınarak tasarım yapılmış ve odaların aydınlık olması ve daha iyi havalanabilmesi için pencereler birden fazla ve geniş açıklıklarla oluşturulmuştur. 

ORTA ANADOLU TÜRK EVİ

Bu çalışmada Tartan Konağı’nın yapım tekniği ve gereçleri, plan tipi, oda ve eyvan yerleşimleri, odalarda seki altı ve seki üstü bölümlerde tasarlanan dolap, yüklük, raf, ocak, yunmalık çözümleri, kapı ve pencere yerleşimleri ve evin genelinde dekoratif olarak işlenen resimler, bezemeler ve motifler Geleneksel Türk Evi özellikleri bağlamında betimsel olarak analiz edilerek incelenmiştir. Sonuç olarak Tartan Konağı’nın Geleneksel Türk Evinin yaşama, doğaya, çevre koşullarına uygunluk, gerçekçilik, usa uyumluluk (akılcılık), içten dışa çözüm, iç dış uyuşumu, tutumsallık, kolaylık, ölçülerin insan vücuduna göre oluşturulması, iklime uygunluğu, gereçlerin en yakından seçilmesi, esneklik özellikleri bakımından tipik bir Orta Anadolu Türk Evi özelliği taşıdığını söylemek olasıdır.
Bu araştırmanın Tartan Konağı Türk Evi özelliklerinin kayıt altına alınması ve Karaman ilinde yer alan diğer Türk Evlerinin bu özellikler bağlamda incelenebilmesi ve bu değerlerin kayıt altına alınması açısından örnek teşkil ettiği düşünülmektedir.”