Akran zorbalığı Karaman'a tehdit olmasın

Akran zorbalığı, tüm dünyanın sorunları arasında ve giderek ürkütücü bir hal alıyor. Fiziksel ve sözel zorbalıklar yerini bıçakla ya da silahla yaralama, öldürme gibi şiddet olaylarına bırakmaya başladı. Toplumsal bir sorun haline dönüşen akran zorbalığında karaman’ın çok dikkatli olması gerekiyor. Eğitim camiası’nın kent’te akran zorbalığına göz yummaması gerekir. KONYA’DA ÖĞRENCİ ENTÜBE EDİLDİ  Konya’da geçtiğimiz günlerde ilkokul öğrencileri arısında çıkan tartışmada, 10 yaşındaki bir çocuğun  10 yaşındaki arkadaşının boğazını sıkması  sonucu , boğazı sıkılan öğrencinin entübe edilmesi onunda gözleri yeniden akran zorbalığına çevirdi.  Konya'nın Selçuklu ilçesinde ilkokul öğrencileri arasında tartışma çıktı. 10 yaşındaki İ.Ç., 10 yaşındaki Yusuf T.'nin boğazını sıktı. Nefesi kesilen Yusuf T. hastaneye kaldırılırken, yoğun bakımda entübe edildi. İfadesi alınan İ.Ç. ise ailesine teslim edildi  Konya'da okulda sınıf arkadaşı İ.Ç. (10) tarafından boğazının sıkılmasıyla fenalaşan ve kaldırıldığı hastanede yoğun bakıma alınan Yusuf T. (10), entübe edildi.  Olay, 28 Mayıs'ta öğle saatlerinde Selçuklu ilçesi Kosova Mahallesi'ndeki Dikilitaş Sahip Ata İlkokulu’nda meydana geldi.  Okulun 4'üncü sınıf öğrencilerinden Yusuf T. ile İ.Ç. arasında sınıfta tartışma çıktı. Bu sırada iddiaya göre İ.Ç.'nin boğazını sıktığı Yusuf T.'nin fenalaşarak yere yığıldığı öne sürüldü.  YOĞUN BAKIMDA ENTÜBE EDİLDİ  Okuldaki öğretmenler, ilk müdahalesini yaparak sağlık ekiplerine haber verdi. Yusuf T., gelen ambulansla Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'ne kaldırıldı.  Durumu ağır olan ve yoğun bakıma alınan Yusuf T., entübe edilerek solunum destek cihazına bağlandı.  Yusuf T.'nin tedavisi sürerken, İ.Ç. Konya Emniyet Müdürlüğü Çocuk Şube Müdürlüğü'nde pedagog eşliğinde ifadesi alınıp, ailesine teslim edildi.  AKRAN ZORBALĞINDA  ACİL ÖNLME GEREKİYOR   Akran zorbalığı, tüm dünyada çözüm bulunmaya çalışılan önemli sorunlardan biri. Ancak yaşıtlar arasında itme, vurma, dedikodu yapma, alay etme, tehdit, yalnızlaştırma gibi farklı şekillerde kendini gösteren zorba davranışlar yerini, bıçaklama, silahla yaralama gibi şiddet vakalarına bırakmaya başladı.   Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı olan, 81 ülke ve bölgede, 15 yaşındaki gençlere yönelik düzenlenen PISA 2022 sonuçlarına göre OECD ülkelerinde öğrencilerin 5’te 1’i, ayda en az birkaç kez zorbalığa maruz kalıyor. Türkiye’de oran 4’te 1. Ayrıca öğrencilerin yaklaşık 4’te 1’i de bir öğrencinin başka bir öğrenciyi yaralamakla tehdit ettiğini; okul sınırlarında birinin yaralandığı kavgalara şahit olduğunu; okulda çeteler ile silah veya bıçak taşıyan öğrenci gördüğünü söylüyor.   İLKOKULLARDA BİLE VAR   Orta Doğu Teknik, Boğaziçi ve Ege üniversitelerinin, 62 ilde, 5 bin 600 çocuk ve ergen, 5 bin anne ve bin 500 babayla görüşerek gerçekleştirdiği TÜBİTAK destekli araştırma, öğrencilerin zorbalığa uğrama oranlarının ilkokulda yüzde 69, ortaokulda yüzde 72 ve lisede yüzde 68; zorbalık yapma oranlarının ise ilkokulda yüzde 36, ortaokulda yüzde 57, lisede yüzde 61 olduğunu ortaya koyuyor.   Sağlık Bakanlığı verileri de 2024 yılının 11 ayında 185 bin 899 çocuğa akran zorbalığı nedeniyle psikolojik danışmanlık verildiğini ortaya koyuyor. 2022 yılında 117 bin 43, 2023’te de 168 bin 737 çocuk destek almıştı.   İstanbul Kültür Üniversitesi Adalet ve Suç Psikolojisi Laboratuvarı Direktörü Doç. Dr. Ayhan Erbay i 4-18 yaş aralığındaki çocuk ve ergenlerin gün içindeki zamanlarının büyük bir kısmını okulda geçirmesi nedeniyle zorbalığın genel olarak okul şiddeti kapsamında değerlendirildiğine dikkat çeken Erbay, bunun sebeplerinin, bireysel ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olarak ele alınması gerektiğini belirtiyor.   Akranlar arasında şiddette yüzde 52 artış var  Okulda şiddet gösteren öğrencilerin, genellikle belirli demografik ve psikolojik özellikler taşıdığını kaydeden Erbay, düşük sosyoekonomik düzeydeki ailelerden gelen öğrencilerin, şiddete daha yatkın oldukları belirtiyor. Bu öğrencilerin, genellikle ihmal edilmiş, istismar görmüş veya aile içi şiddete tanık olmuş çocuklar olduğunun altını çizen Erbay, şu tespitlerde bulunuyor: “Akademik başarısızlık yaşayan öğrenciler de kendilerini okul ortamında dışlanmış hissedebilir ve bu dışlanma hissi, saldırgan davranışları tetikleyebilir. Psikolojik olarak ise saldırgan öğrenciler sıklıkla dürtü kontrolünde zayıflık, öfke yönetiminde güçlük ve empati eksikliği gibi sorunlar yaşarlar. Bu öğrenciler, çoğu zaman problemlerini şiddetle çözmeye çalışırlar. Ayrıca, bazı saldırgan öğrencilerde anti-sosyal kişilik bozukluğu veya dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi psikolojik rahatsızlıklar da bulunabilir.”  KOVİD KIRILMA NOKTASI  Akran zorbalığı ve çocuklar arasında şiddetin artışında, Kovid pandemisinin temel kırılma noktası olabileceğine işaret eden, Erbay, bu durumu şöyle yorumluyor: “Çocuklar ebeveynleriyle birlikte uzun süre evde zaman geçirmek durumunda kaldı. Burada iki temel nokta öne çıkıyor. İlki, ebeveynler ciddi miktarda gerilim yüklendi ve bu zaman zaman aile içi şiddet şeklinde patlak verdi. İkinci nokta ise çocukların evdeki gerilime tanık olması veya aile içi şiddetin doğrudan nesnesi olmaları. Bu da gerilim ve kaygı halinde bu durumu yönetebilmenin yolunu çocukların şiddeti araç olarak kullanmayı öğrenmeleri olmuştur. Pandemi sonrasında okul ortamında çocukların herhangi bir çatışma halinde şiddete başvurmalarının sebebi öğrenmiş oldukları bu davranışlardır.”  OKULDAN ATILABİLİYORLAR  Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 15 Kasım 2022 tarihinde Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde yaptığı bir değişiklikle, liselerde akran zorbalığını disiplin suçu kapsamına aldı. Buna göre zorbalık uygulayan öğrenciye, kınamadan başlayarak okul değiştirme hatta örgün eğitim dışına çıkarmaya kadar ceza uygulanabiliyor. Yine ortaokulda da istenmeyen davranışlarda bulunan öğrencilere önce uyarı cezası veriliyor, öğrencinin davranışlarında bir değişme olmazsa sırasıyla kınama ve okul değiştirme cezası uygulanıyor.  BOYUT DEĞİŞTİRDİ  Okulda şiddetin, dünya genelinde eğitim kurumlarını tehdit eden ciddi bir sorun olduğunu dile getiren Erbay, Türkiye’de zorbalığın da dahil olduğu okul şiddetinin artık boyut değiştirdiğinin altını çiziyor. TÜİK verilerine göre 2020-2023 yılları arasında suç işledikleri gerekçesiyle haklarında işlem yapılan çocukların karıştıkları suçlar incelendiğinde yaralama suçunda yüzde 98, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda yüzde 91, tehdit suçunda yüzde 41 ve hakaret suçunda yüzde 21 oranında artış söz konusu olduğunu hatırlatan Erbay, şu bilgileri veriyor: “İstanbul Kültür Üniversitesi Adalet ve Suç Psikolojisi Laboratuvarı’nın 2024 yılını kapsayan Türkiye Şiddet Haritası verilerine göre 0-17 yaş aralığında yer alan çocuk nüfusun kişilerarası şiddet olaylarında mağdur oldukları eylem, bu eylemlerde kullanılan silahlar ve eylemlerin kimin tarafından meydana getirildiğine dair dağılımlar incelendiğinde meydana gelen olayların yüzde 52’sinin yaralama suçu olduğu, bu olayların yüzde 48’inde kesici-delici aletler ve yüzde 14’ünde yumruk-kaba dayak kullanıldığı; olay faillerinin mağdurun arkadaş veya yakın çevresinden olduğu ortaya çıkmıştır. Tüm bu veriler incelendiğinde akran şiddetinin 2023 yılına kıyasla yüzde 52 oranda arttığı sonuca ulaşılabilmektedir.”  OKUL İÇİNDE DIŞINDA ŞİDDET  2024-2025 eğitim öğretim yılında basına yansıyan akran zorbalığı olaylarından bazıları şöyle:   ■ Diyarbakır’da Fatih Anadolu Lisesi’nde isimleri öğrenilemeyen üç kız öğrenci, 30 Ekim 2024 günü okul çıkışı yaşıtları olan K.K. (14) isimli kız öğrenciyi, dövüp kayda aldı.   ■ İzmir’de İMKB Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin öğrencileri M.C.B., R.Y. ve H.İ.K. ile Mesleki Eğitim Merkezi’nden 2 öğrenci arasında bıçaklı kavga çıktı. Olayda 5 kişi yaralandı.   ■ Edirne İlhami Ertem Anadolu Lisesi’nde, 12 Aralık 2024 günü, okul çıkışı 12’nci sınıf öğrencisi 16 yaşındaki Y.N. ile A.E.K. (17) ve K.Z. (15) arasında tartışma çıktı. Kavgada Y.N., bıçaklandı.   ■ Kocaeli’nin Gebze ilçesinde 8 Ocak 2025 günü, Mevlana Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bahçesinde öğrenciler M.A. (16) ile Ö.S. (16) arasında tartışma çıktı. Kavgaya dönüşen olayda M.A. bıçakla bacağından yaralandı.    ■ İstanbul Gaziosmanpaşa’da 20 Nisan’da küçük yaştaki bir kız çocuğu, yaşları küçük olan dört kız çocuğu tarafından darbe dildi. Kaydedilen görüntülerde, kızın saçını kopararak kameraya gösterip güldüğü anlar da görülüyor.  ‘ADLİ ŞİKÂYETTE BULUNULMALI’   Zorbalığın veya okul şiddetinin önlenmesi için toplumsal olarak irade gösterilmesi gerektiğine dikkat çeken Doç. Dr. Ayhan Erbay, “Kapsayıcı ve destekleyici okul ortamının oluşturulmasında, okul ikliminin şefkat içermesine, eğitim müfredatının şiddeti dışlayan bir içeriğe kavuşmasına, öğretmenlerin ve anne babaların geniş kampanyalarla zorbalık hakkında bilgilendirilmesine, zorbalık sonrası raporlama ve destek sistemlerinin etkin kullanılmasına, zorbalığı ergenlerin agresif davranışı yerine suç olarak tanımlanmasına ve şikâyet bildiriminin ivedilikle yapılmasına ihtiyaç var” diyor.  Ayrıca okulda zorbalığın veya akran şiddetinin ortaya çıkması halinde mağdur olan çocuğun ailesinin mutlaka adli şikâyette bulunmasını öneren Erbay, bunun, mağdur çocuğun adalet duygusunu tamir etmeye ve faillerin tekrar suç davranışını göstermesini engellemeye yarayacağını belirtiyor.  YALAN SÖYLEME-LAKAP TAKMA-GİZLİ ÇEKİM   Araştırma kapsamında öğrenci başarılarını etkileyen değişkenlere ilişkin de veri toplamak amacıyla uygulamaya katılan öğrencilere, bu öğrencilerin öğretmenlerine, velilerine ve okul idarecilerine anketler uygulandı.  AA muhabirinin Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğünce TIMSS 2023 sonuçlarının değerlendirildiği Türkiye raporundan derlediği bilgilere göre, anketlerde her iki sınıf düzeyinde de okullarda en sık karşılaşılan disiplin sorunlarının, "küfürlü konuşma", "fiziksel kavga" ve "devamsızlık" olduğu görüldü.  Raporda, TIMSS 2023 verileri, TIMSS 2019 döngüsüyle karşılaştırıldığında hem Türkiye'de hem de katılımcı ülkelerin genelinde "akran Zorbalığı’na maruz kalan öğrenci oranlarında artış eğilimi olduğu tespit edilirken, öğrenciler arasında en sık görülen akran zorbalığı, "yalan söyleme", "lakap takma" ve "dış görünüşle ilgili sözler" olarak yer aldı.  4. sınıf öğrencilerinin "haftada bir" akran zorbalığı yaşama oranı yüzde 16'ya çıktı  Türkiye'den TIMSS 2023 araştırmasına katılan 4. sınıf öğrencilerinin, "akran zorbalığı" ölçeğinde zorbalık davranışlarına ilişkin 11 madde yöneltilerek, zorbalığa uğrama sıklıkları "hemen hemen hiç", "ayda bir” ve "haftada bir" olarak 3 kategoride sınıflandırıldı.  Bu kapsamda bir önceki araştırmaya göre yüzde 60 olan "hemen hemen hiç" akran zorbalığına maruz kalmadığını belirten öğrencilerin oranı 2023'te yüzde 43'e düştü. TIMSS 2023'te "ayda bir" akran zorbalığına uğradığını işaretleyen öğrenciler yüzde 32'den yüzde 41'e, "haftada bir" akran zorbalığına maruz kaldığını belirten öğrencilerin oranı ise yüzde 9'dan yüzde 16'ya çıktı.  Raporda, Türkiye'de olduğu gibi TIMSS 2023'e katılan tüm ülkelerdeki 4. sınıf öğrencilerinin de "akran zorbalığı" konusunda artış yaşadığı kaydedildi.  Bu kapsamda TIMSS 2019'da yüzde 63 olan "hemen hemen hiç" akran zorbalığına maruz kalmadığını belirten öğrencilerin oranı bu araştırmada yüzde 10 azaldı. TIMSS 2023'te bir önceki uygulamaya kıyasla "ayda bir" akran zorbalığına uğradığını işaretleyen öğrenciler yüzde 29'dan yüzde 31'e, "haftada bir" akran zorbalığına maruz kaldığını belirten öğrencilerin oranı ise yüzde 8'den yüzde 15'e yükseldi.  Raporda, "Türkiye'de hem de tüm ülkelerde zorbalığa maruz kalma durumu ile matematik ve fen bilimleri başarısı arasında negatif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Başka bir ifade ile öğrencilerin zorbalığa maruz kalma düzeyleri arttıkça akademik başarılarında belirgin bir düşüş meydana gelmektedir. Bu bulgu, zorbalığın sadece öğrencilerin psikolojik ve sosyal durumları üzerinde değil aynı zamanda akademik performansları üzerinde de ciddi olumsuz etkileri olduğunu ortaya koymaktadır." değerlendirmesi yapıldı.  Türkiye'de öğrencilerin en sık maruz kaldığı zorbalık türünün "sözel zorbalık" olduğu belirtilen raporda, bu bağlamda öğrencilerin yüzde 26'sının "benimle alay edildi veya bana lakap takıldı", yüzde 25'inin ise "hakkımda yalan söylendi" ifadeleriyle sözel zorbalığa maruz kaldıklarını belirttiği aktarıldı.  İlişkisel zorbalık kapsamında, diğer öğrenciler tarafından oyun veya etkinliklerin dışında bırakıldığını ifade eden öğrencilerin oranının dikkat çekici düzeyde olduğu kaydedilen raporda, bunun yanı sıra fiziksel zorbalık türlerinde ise "şiddete maruz kaldım", "eşyam çalındı" ve "bana ait olan şeylere zarar verildi" gibi durumların öne çıktığı, fiziksel zorbalık türleri oran olarak sözel zorbalığa kıyasla daha düşük olsa da potansiyel zararları ve yaratabileceği olumsuz etkileri nedeniyle önlem alınması gereken önemli konular arasında yer aldığı vurgulandı.  8. sınıfta "hemen hemen hiç" akran zorbalığı yaşamayan öğrenci oranı yüzde 47'ye düştü  Türkiye'den TIMSS 2023 araştırmasına katılan 8. sınıf öğrencilerinin "akran zorbalığı" ölçeğinde zorbalık davranışlarına ilişkin 4. sınıf öğrencilerine olduğu gibi 11 madde yöneltildi ve zorbalığa uğrama sıklıkları "hemen hemen hiç", "ayda bir” ve "haftada bir" olarak 3 kategori oluşturuldu.  Raporda, Türkiye'de 8. sınıf öğrencilerinin TIMSS 2019'da yüzde 72 olan "hemen hemen hiç" akran zorbalığına maruz kalmadığını belirten öğrencilerin oranı 2023'te yüzde 47'ye düştüğü görüldü. TIMSS 2023'te "ayda bir kez" akran zorbalığına uğradığını işaretleyen öğrenciler yüzde 24'den yüzde 39'a, "haftada bir" akran zorbalığına maruz kaldığını belirten öğrencilerin oranı ise yüzde 4'den yüzde 14'e yükseldi.  Türkiye'deki gibi araştırmaya katılan diğer ülkelerin 8. sınıf öğrencilerinin de ortalamasında "akran zorbalığı" yaşayanlardaki artış dikkati çekti.  Rapora göre, TIMSS 2019'da tüm ülkeler ortalamasında "hemen hemen hiç" akran zorbalığına maruz kalmadığını belirten 8. sınıf öğrencilerin oranı 71 iken TIMSS 2023'te bu oran yüzde 11 azaldı. TIMSS 2023'te bir önceki uygulamaya kıyasla "ayda bir" akran zorbalığına uğradığını işaretleyen 8. sınıf öğrenciler yüzde 23'ten yüzde 27'ye, "haftada bir" akran zorbalığına maruz kaldığını belirten öğrencilerin oranı ise yüzde 6'dan yüzde 13'e çıktı.  Raporda, "Zorbalığa maruz kalma durumu ile matematik başarısı arasında negatif bir ilişki olduğu görülmektedir. 'Hemen hemen hiç' zorbalığa uğramayan öğrencilerin matematik başarısı diğer kategorilerdeki öğrencilere kıyasla daha yüksektir. Zorbalığa uğrama durumu ile fen bilimleri başarısı arasında da negatif bir korelasyon olduğu dikkat çekmektedir. 'Hemen hemen hiç' zorbalığa uğramayan öğrenciler, diğer kategorilerdeki öğrencilere göre daha yüksek fen bilimleri başarısına sahiptir." açıklaması yapıldı.  8. sınıf öğrencilerinde de sözel zorbalığın, diğer türlere göre daha yaygın bir şekilde görüldüğü ve özellikle "hakkımda yalan söylendi" ile "dış görünüşümle ilgili kötü sözler söylendi" en sık karşılaşılan durumlar arasında yer aldığı belirtilen raporda, ilişkisel zorbalık kapsamında "benimle konuşulmadı" ve "sırlarım başkalarıyla paylaşıldı" gibi zorbalık türlerinin dikkat çektiği ifade edildi.